SMART Project Space (Smart in de volksmond) werd in 1994 opgezet als een reactie op het directeurschap van Rudi Fuchs in het Stedelijk Museum van Amsterdam.
Thomas Peutz, de afgelopen 20 jaar directeur van Smart zette de presentatieplek op om tegenwicht te bieden aan wat hij en een aantal bevriende compagnons ervoeren als een hegemonie van Duitse Wilden in het hoofdstedelijk museum.
“De naam kwam voort uit de gedachte dat het SM (Stedelijk Museum) Art nodig had en daarmee doelden we op kunst die betrokken was met de samenleving en met de maatschappelijke ontwikkelingen van dat moment. ‘Smart’ stond voor het meer conceptuele en inhoudelijk gemotiveerde werk en ‘Project Space’ voor de actieve dialoog die met de kunstenaars werd aangegaan.”
Terwijl Fuchs de museum muren roze en groen tintte voor zijn visueel poëtische couplettenseries brachten Peutz en kompanen hedendaagse beeldende kunst van andere snit tezamen met uitgaan en vertier, en niet zonder succes.
Smart Project Space werd een begrip en onderscheidde zich van Amsterdamse collega’s als De Appel en W139 door de hippe uitstraling en het cultureel ondernemerschap van Peutz, overigens nog ver voordat de term gemeengoed werd in de cultuurpolitiek.
Zo wist zij met horeca activiteiten, de verhuur van ateliers en een filmtheater eigen inkomsten te genereren.
In 2012 adopteerde Smart het NIMk (Nederlands instituut voor Mediakunst) die de staatssteun kwijt raakte en samen ging het verder onder de naam New Art Space Amsterdam (NASA).
- Smart in betere tijden: werk van Marjolijn Dijkman tijdens Smooth Structures (2012)
De raad voor Cultuur die de minister van OCW adviseerde met betrekking tot de BIS (Basis Infrastructuur) regeling gaf een bijzonder positief oordeel af over NASA. Helaas voor NASA mocht slechts één Amsterdamse instelling verder in de BIS en won de Appel dit op basis van anciënniteit (volgens het advies was zij de oudste presentatie instelling in Nederland). NASA kwam wel in het Amsterdamse Kunstenplan en kreeg tevens ondersteuning van het Mondriaan Fonds. Desondanks heeft het daarmee niet lang volgehouden; de instelling werd 2 juli failliet verklaard.
Volgens Thomas Peutz was het faillissement van NASA niet nodig geweest. Zij had het met de beschikbare middelen kunnen redden en had het door de hoge eigen inkomsten van ruim 50% helemaal gemakkelijk gered als zij in de BIS zou zijn opgenomen.
“Smart had dankzij de verschillende platforms, met naast tentoonstellingszalen, een restaurant, cinema en programmering van performances en sound-performances niet alleen eigen inkomsten, maar vooral ook een veel groter publieksbereik dan collega instellingen als de Appel en Witte de With“
Veel nieuws komt er in eerste instantie niet naar buiten betreffende het faillissement van NASA. Trendbeheer was getipt over een vermelding op faillissementsdossier.nl, maar niemand durft op dat moment te zeggen of het echt ‘game over’ is voor de instelling die tot op voor kort zo succesvol leek.
- Ook tijdens Smooth Structures, werk van Maarten Vanden Eynde.
Afgelopen week komt een bericht door dat het faillissement echt definitief is, dat Smart/NASA een schuld van meer dan 3 ton heeft en dat Tomas Peutz al sinds april op non actief is gezet door de raad van toezicht vanwege vermeend financieel mismanagement. Volgens het Parool was Thomas Peutz niet beschikbaar voor commentaar.
Ik heb meer geluk, Thomas Peutz blijkt zeer beschikbaar voor commentaar.
Nieuwsgierig naar het succes van Smart/NASA heb ik hem de afgelopen jaren een paar keer proberen te ontmoeten, maar verder dan een kort telefonisch gesprek ben ik nooit gekomen.
Ik bof deze keer. Peutz stelt dat het gebrek aan beschikbaarheid van commentaar van de afgelopen drie maanden voortkwam uit een aan hem opgelegd spreekverbod. Hij geeft aan dat het hem door de Raad van Toezicht van NASA was verboden om zich uit te laten over de situatie bij de instelling, contact te zoeken met medewerkers of op openingen te verschijnen.
Vlak voordat ik contact met hem zocht werd zijn contract ontbonden en dus kon hij nu weer vrijelijk spreken.
En dat doet hij dan ook. De frustratie over de communicatie rond het faillissement en mijn belofte dat hij achteraf opmerkingen uit het interview mag schrappen als hij ze liever toch niet gepubliceerd ziet, motiveren tot een uitgebreid relaas. Het kost me af en toe moeite om een vraag te krijgen tussen de verklaringen over de ondergang van NASA, een ondergang die volgens Peutz helemaal niet onvermijdbaar en zeker niet nodig was.
Peutz noemt de aankoop van de huidige locatie door een groep van private investeerders en de fusie met NIMk als grootste reden voor de huidige situatie en hij ontkent dat er sprake was financieel wanbeheer.
In 2005 verhuist SMART Project Space naar het voormalig Pathologisch Anatomisch Laboratorium aan de Arie Biemondstraat in Amsterdam. Volgens Peutz kon het pand voor een redelijke prijs worden aangeschaft en was het mogelijk het pand door subsidies van een veelheid aan fondsen en middelen uit de broedplaatsenregeling van de gemeente Amsterdam worden verbouwd en ingericht.
“Naast een hypotheek van de Triodosbank werd het benodigde eigen kapitaal ingebracht door private investeerders die in totaal achttien aandelen van 50.000 verworven in een commanditaire vennootschap. Doordat het pand een rijksmonument is en onderhoud aan monumenten fiscaal aftrekbaar is, konden de commandieten dankzij een ruling van de fiscus die de helft van de totale verbouwingskosten van 2.5 miljoen als aftrekbare kosten aanmerkte, hun totale inleg in privé aftrekken.”
- Optreden van DJ spooky tijdens de museumnacht 2010
Problemen ontstonden volgens Peutz vooral doordat in het oorspronkelijke ondernemingsplan veel inkomsten gerealiseerd moesten worden vanuit zalenverhuur terwijl er geen volledige horecavergunning werd verleend, maar een ondersteunende vergunning met zogenaamde paracommerciële beperkingen.
“Hierdoor kon het café-restaurant alleen geopend zijn van een uur voorafgaand aan de activiteiten tot een uur na beëindiging van de activiteiten, waardoor er een zeer intensief dagelijks programma van evenementen georganiseerd diende te worden om de horecafunctie te kunnen handhaven. De kosten van deze activiteiten tezamen met de tegenvallende inkomsten uit de zalenverhuur als gevolg van de teruglopende verhuurmarkt en de onmogelijkheid om te cateren naar de zalen, zorgde ervoor dat de afgelopen jaren steeds werd afgesloten met een negatief resultaat van ongeveer 40.000 euro waardoor een negatief eigen vermogen werd opgebouwd van een paar ton.”
Om de liquiditeit op pijl te houden nam Peutz naar eigen zegge in 2010 een tweede hypotheek op zijn huis om SMART Project Space een lening van ruim een ton te kunnen geven.
De fusie met NIMk leek eind 2011 uitkomst te bieden. Het plan was dat NIMk het laatste jaar van haar bestaan haar activiteiten bij NASA zou onderbrengen waardoor het programmeringsbudget bij NASA aangewend zou kunnen worden. Daarbij was de hoop dat de gemeente Amsterdam het NIMk zou hebben toegestaan haar pand een jaar eerder te verlaten waardoor ruim een ton op huurkosten bespaard kon worden. “Als dit scenario goed zou zijn uitgepakt, dan zou het afgelopen jaar met winst zijn afgesloten.”
NIMk stond volgens Peutz echter niet te springen om haast te maken met de samenwerking en had intern moeite met het verwerken van de beëindiging van de ondersteuning door het Rijk.
“De zakelijke organisatie van NIMk was overspannen en reageerde traag. Toen de formele beëindiging van het huurcontract aan de Keizersgracht moeizaam ging werd de programmering dat jaar alsnog op de Keizersgracht uitgevoerd .”
- Nu nog te zien bij NASA: Jan van der Ploeg
Ondertussen was het gaan rommelen in het cv.
“Er was begin 2012 een huurachterstand van 30.000 euro en een aantal commandieten wilden een faillissement van Smart aanvragen. Een van de commandieten bood aan de anderen uit te kopen. Hij kon dit doen tegen een lagere prijs per aandeel aangezien de commandieten een deel van hun kosten via de fiscus hadden kunnen terugkrijgen.”
Peutz was blij met deze uitkoop omdat deze werd gedaan door iemand die hij zag als een begaand medestander die op de hoogte was van alle ins en outs en zich bovendien bereid verklaarde het risico van de exploitatie van de zalen op zich te nemen. Omdat het een oud bestuurslid van de stichting is die hij vertrouwde nodigde hij hem ook uit bij de vergaderingen van de Raad van Toezicht, iets wat hij nu zegt te betreuren.
De problemen ontstonden toen Peutz in Maart 2013 de voorlopige jaarrekening van NASA presenteerde. Hierin was volgens Peutz sprake van een verlies dat in lijn met de voorgaande jaren 40.000 euro betrof.
“Dit bedrag zou nog lager zijn geworden als de kosten die waren gemaakt voor de exploitatie van de zalen in mindering werden gebracht op de openstaande huur die volgens de cijfers van NASA 70.000 euro zou bedragen.”
- Werk van Mungo Thomson bij Smooth Structures (2010)
Peutz claimt dat dit diende te gebeuren in het licht van de toezegging dat de nieuwe eigenaar van het pand het risico voor de exploitatie op zich zou nemen zoals volgens Peutz was toegezegd toen hij de overige commandieten uitkocht. De nieuwe eigenaar dacht daar echter anders over en presenteerde alsnog de rekening voor de zalen waardoor de achterstallige huurpost opliep tot 170.000 euro. Vermeerderd met een rekening voor wettige rente liep deze schuld op tot meer dan twee ton.
Omdat een oude discussie met de belastingdienst op datzelfde moment lijkt uit te draaien op een claim waarvan Peutz becijferde dat deze tussen de 150.000 en 200.000 euro zou kunnen neerkomen wordt de Raad van Toezicht zeer onrustig. Door uit te gaan van het worst case scenario dat zowel de huurpenningen verschuldigd zouden zijn alsook de claim van de belastingdienst stand zou houden, ziet de Raad van Toezicht het negatief vermogen van twee tot vijf ton oplopen en besluit zij op advies van de eigenaar van het pand om surseance van betaling aan te vragen. Volgens de eigenaar zou dit de enige manier zijn geweest om persoonlijke aansprakelijkheid te voorkomen. De surseance wordt aangevraagd tegen het nadrukkelijk advies van Peutz in die verontwaardigd stelt dat een gepland gesprek met de belastingdienst niet wordt afgewacht en andere scenario’s niet onderzocht worden. De vertrouwensbreuk die daarmee ontstaat leidt volgens Peutz tot schorsing en vervolgens tot de op non actief stelling.
- Werk van Rinus van de Velde bij Smooth Structures (2010)
Peutz concludeert: “Cultureel ondernemerschap is een contradictio in terminis. Ondernemen houdt in dat je mogelijkheden ziet en risico’s neemt, terwijl de vereisten voor een culturele organisatievorm een bestuur vraagt dat juist risicomijdend opereert.”
“Een raad van toezicht is een orgaan met mensen die onbezoldigd betrokken zijn en die geen kansen zien, maar uitsluitend risico’s en die bang zijn voor aansprakelijkheid. Deze angst, gecombineerd met gebrek aan inzicht en oordelingsvermogen heeft er in belangrijke mate aan bijgedragen dat er nadat ik werd uitgerangeerd een groot aantal beslissingen werden genomen die ondanks de mogelijkheden die de bewindvoerder zag voor een doorstart hebben geresulteerd in het faillissement van de stichting.”
Peutz vind het moeilijk te verkroppen dat de Raad van Toezicht in dit traject blind is gevaren op de adviezen van de eigenaar van het pand. Een volgens Peutz zeer slimme en succesvolle jurist en lobbyist door wie de raad van toezicht zich heeft laten leiden.
“De mogelijkheid dat hij een andere agenda heeft en in elk geval evident andere belangen dan NASA, lijkt in het geheel niet bij hen te zijn opgekomen terwijl verhuur aan andere partijen alleen al een ton aan extra huurinkomsten per jaar zal opleveren vanwege de lage huurprijs die NASA betaalde . Dit gepaard aan de waarde van het pand en de waardesprong die het pand maakt op het moment dat de beperkingen van de broedplaatsensubsidie komen te vervallen, zorgen er voor dat ik geneigd ben om het faillissement te zien in termen van een vijandige overname van een met publiek geld gefinancierde instelling door een vermogende gebouweigenaar. Het stemt me treurig dat dit wordt gedaan door iemand die mijn vertrouwen genoot en die ik anders had ingeschat. Kennelijk corrumpeert geld op een manier die ik niet voor mogelijk had gehouden.”
Het verwijt van financieel mismanagement ziet Peutz als een lasterlijke aantijging “De Raad van Toezicht en de eigenaar proberen hun straat schoon te vegen door suggestieve opmerkingen te maken over ‘mogelijk financieel mismanagement’ en lasterlijke aantijgingen als zou er sprake zijn geweest van persoonlijke verrijking. Dit zijn aantijgingen die sinds drie maanden worden geventileerd zonder dat ze ooit gesubstantiveerd zijn.”
Peutz zegt nooit gehoord te hebben om welke onregelmatigheden het zou gaan; hij is ervan overtuigd dat hij alles zal kunnen uitleggen en kan zich in het geheel niet voorstellen dat er ook maar iets zou zijn dat op wat voor manier ook stand zou houden voor een rechtbank. “Als er werkelijk iets mis zou zijn, dan zouden ze me op staande voet hebben ontslagen en zeker geen beëindiging van mijn contract op neutrale gronden hebben aangeboden. Dat mensen zich in dit soort situaties verlagen tot dergelijke insinuaties en aantijgingen is bekend, maar dat dit gebeurd door mensen met wie ik bevriend was, stemt me somber.”
Peutz gaat nu op vakantie en zoekt het de komende tijd even niet in de kunst. Het is naar eigen zeggen tijd voor reflectie en bezinning. Al te somber lijkt hij niet: “Wanneer een deur sluit opent er een nieuwe. En misschien is de kunstwereld niet de eerste aangelegen plaats voor een wereldverbeteraar die werkt vanuit overtuiging en passie.”
Dit alles is de kant van het verhaal van Thomas Peutz. Een verhaal dat volgens hem nog flink uitgebreid kan worden. Wellicht zijn er betrokkenen die een eigen versie van de waarheid hebben.
- Jan van der Ploeg
Maar hoe dan ook, het stemt bijzonder treurig dat in tijden waarin culturele organisaties aangemoedigd worden om zich cultureel ondernemend op te stellen hét voorbeeld van cultureel ondernemerschap het loodje legt.
SMART Project Space/Nasa bood bovendien qua attitude en communicatie een welkome variatie binnen het Nederlands kunstlandschap. Het wordt er in ieder geval niet spannender van.
Geen idee hoe lang de links nog zullen werken:
http://www.smartprojectspace.net
http://www.nasaonline.net
In de privaat-publieke configuratie is het de private partij die altijd voor het eigenbelang gaat. Dat is de zwakte van deze vorm van ideologische luchtfietserij. In de zorg, bouw en onderwijs komen we dit gebrek de laatste jaren steeds meer tegen, privatisering leidt tot eigenbelang, zelfverrijking en minder publiek belang. Dit is een case die de PvdA zich, als kampioen van de privaat-publieke gedachte, ter harte dient te nemen. Chapeau voor Peutz die zich in deze slangenkuil van belangen jarenlang heeft weten te handhaven. What a mess.
Wat Thomas Peutz over de horeca zegt oogt merkwaardig en fietst om de kern heen. Hij hangt er achteraf veel aan op. Vanaf het begin was bekend, of ten minste voorspelbaar, dat Smart tussen bewoonde huizen/appartementen stond en daarom grootschalige horeca er niet toegestaan zou worden. In elk geval was de oppositie vanuit de bewoners een feit. Een realistisch ondernemingsplan had uit moeten gaan van ‘ondersteunende horeca’. Het lijkt er sterk op dat Smart met een tsunami aan activiteiten om de ‘ondersteunende horeca’ draaiend te houden het paard achter de wagen spande.
http://www.wernertoonk.nl/smart
Heel interessant natuurlijk wat Peutz over de verhuurder en het broedplaatsenbeleid verteld. Toch zou diezelfde verhuurder geen poot hebben gehad om op te staan als alles in orde was geweest aan de kant van SMART of NASA. In dat geval had hij kunnen insinueren en stoken tot hij een ons woog, en zou NASA nu geen problemen hebben. Dat Peutz niet op staande voet is ontslagen is geen argument dat hem vrijpleit.
De raad van toezicht wist eind februari 2013 dat er een naheffing over 2008 van 1,5 tot 2 ton aan zat te komen, maar informeerde pas op 24 mei het Mondriaan Fonds. De gemeente werd op 15 mei ingelicht. Maar dat had volgens de regels van de gemeente Amsterdam ‘direct’ gemoeten. Opvallend is dat de hoge ambtenaar bij de gemeente Amsterdam Arthur van Schendel in de raad van toezicht zit, en nu stelt dat het de verantwoordelijkheid van directeur Thomas Peutz was om de subsidiegevers te informeren.
http://www.parool.nl/parool/nl/22/KUNST/article/detail/3474823/2013/07/13/Nasa-kreeg-subsidie-zonder-geldproblemen-kenbaar-te-maken.dhtml
Wie zijn gelijk op een kunstblog gaat halen, en daarbij verzuimt de kunstenaars en alle anderen die met hun werk een instituut groot hebben helpen maken, te noemen, is op z’n zachts gezegd geen “wereldverbeteraar die werkt vanuit overtuiging en passie.”
Peutz maakt geen woord vuil aan de gevolgen voor zijn personeel en stagaires, en voor de kleine bedrijven en zzp’ers die niet meer betaald gaan worden. “Hét voorbeeld van cultureel ondernemerschap” had ook de reputatie aan ondernemerschap ten koste van cultuurmakers te doen. Dat zou bij het lezen van de bovenstaande klaagzang zeker in het hoofd gehouden moeten worden.
http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2844/Archief/archief/article/detail/3476894/2013/07/17/Rel-rond-failliet-kunstcentrum.dhtml
alleen voor abonnees
ach ja, excuus. Een paar citaten:
“Na een verblijf in een antikraakpand huurde NASA sinds 2005 het – door een groep investeerders aangekochte – Pathologisch Anatomisch Laboratorium. Het werd met subsidie verbouwd tot kunstcentrum.
De stichting kwam regelmatig in de problemen. De eigen inkomsten bleken te weinig om de huur en andere kosten te kunnen betalen.
Begin dit jaar liep de huurachterstand op tot 220 duizend euro.
Een naheffing van de Belastingdienst van 192 duizend euro was de doodsteek.”
—
“Hoe konden de adviezen die binnen een maand van elkaar werden gegeven zo ver uiteen liggen? Volgens Guikje Roethof, algemeen secretaris van de Amsterdamse Kunstraad, moet het advies van de kunstraad in een andere context worden gezien. De Kunstraad had niet de opdracht om te snoeien ‘maar om zo veel mogelijk te behouden’.
‘De samenwerking tussen NASA en NIMk woog daarom voor ons heel zwaar’, verklaart Roethof. Wel besefte de raad dat de fusie ‘een hele opgave’ zou worden. Roethof: ‘We hoopten dat het zou lukken. We hebben niet op safe willen spelen.'”
—
“Tot de schuldeisers behoren de eigenaar van het pand, dat eigendom is van een groep investeerders, onder wie NASA-directeur Peutz. Hij heeft een claim ingediend van 70 duizend euro op de inventaris. Die zou zijn betaald met de lening van Peutz. De curator wees die claim van de hand. Ook de Filmladder (agenda) en een verhuurder van horeca-apparatuur zijn getroffen dor het faillissement.
Thomas Peutz was dinsdag niet bereikbaar voor commentaar.”
Ik was de afgelopen jaren lid van de raad van toezicht van NIMK. De weergave die Thomas Peutz geeft van de ontwikkeling van samenwerking is onjuist. De beslissing tot samenwerking is pas in het voorjaar van 2012 genomen. Bij gebrek aan beter en zònder interne consensus. De vrees van de sceptici is volledig bewaarheid door het verdere verloop. Peutz heeft de al langer bestaande grote gaten in zijn budget en kapitaal willen repareren met de boedel en de reputatie van NIMK. Het bleek een zwart gat.
Dat de heer Velthoven een slecht geheugen heeft mag gevoeglijk bekend zijn; voor direct betrokkenen staat bovendien vast dat hij een kwalijke rol heeft gespeeld die onmiskenbaar heeft bijgedragen aan het faillissement van NASA. Na eerdere misplaatste en lasterlijke aantijgingen van zijn kant, lijkt een correctie op zijn uitlatingen mij hier toch op zijn plaats.
De belangstelling van SPS voor samenwerking met NIMk is veel ouder dan Velthoven hier doet voorkomen en werd voor het eerst in juni 2010 (!) in een brief aan het bestuur van NIMk expliciet uitgesproken. Dit was op het moment dat Heiner Holtappels vertrok als directeur. Omdat NIMk op dat moment geen idee had welke koers het wilde gaan varen, werd voorgesteld om te wachten met een eventueel verkennend gesprek tot het moment dat er een nieuwe artistiek directeur zou zijn.
De informele gesprekken over samenwerking werden vanaf september 2011 weer opgepikt en leidde ertoe dat er vanaf januari 2012 werd gewerkt aan een gezamenlijke subsidie aanvraag voor het Cultuurplan die in Februari 2012 zou worden ingediend.
Vanuit SMART Project Space waren de overwegingen voor samenwerking altijd en in de eerste plaats inhoudelijk gemotiveerd; voor NIMk was het uiteindelijk de enige en laatste mogelijkheid om zonder subsidie toch nog een deel van de activiteiten voort te zetten. Het is duidelijk dat de samenwerking door een aantal leden van de Raad van Toezicht zowel als oud NIMk medewerkers contre coeur is aangegaan en dat zij de samenwerking niet alleen geen goed hebben gedaan, maar dat zij een zeer bedenkelijke rol hebben gespeeld die direct heeft bijgedragen aan het faillissement van NASA.
Wat betreft de chronologie, hierbij een citaat uit een mail van Annette Mullink van 9 december 2011:
“Jij hebt al sinds enige tijd uitgesproken dat je graag met het NIMk wilt kijken of er de mogelijkheid is dat we in het SMART gebouw samen een nieuwe toekomst opbouwen, en een aanvraag doen voor Amsterdam. Ten eerste vooropgesteld: stellen we het natuurlijk zeer op prijs dat je die mogelijkheid biedt, en die ook steeds naar ons toe bent blijven aangeven” (…) “we komen in ieder geval tot de conclusie dat we jouw voorstel heel serieus nemen en willen zien wat het in de praltijk betekenen kan” (…) “maandagavond 5 dec hebben wij een verbond met SMART in onze Raad van Toezichtvergadering besproken; onze RvT is nu formeel akkoord dat we dit als een heel serieuze optie verder gaan opnemen. We hadden ze intussen wel op de hoogte gehouden”…
Het komt wel vaker voor dat met een van mijn misplaatste commentaren een “thread” wordt afgesloten. Laat dat graag hier ook het geval zijn.
Van de week fietste ik weer langs het voormalige SMART project space. De naam is verdwenen en LAB111 wappert nu ponticaal voor het hele gebouw. Toch even aanleiding voor een kijkje op internet. De tent blijkt al een jaar failliet. ben er lekker snel bij.
Wat me van het hart moet is dat ik het betreuer dat de plek er niet meer is. De tentoongestelde projecten waren vaak van hoog niveau en meer dan de moeite waard om te bekijken/ervaren. Zo kan ik mij de bijzondere installaties van Chto Delat (een anarchistisch gezelschap uit St Petersburg) goed herinneren.
Wat mij wel telkens opviel was dat de culturele programmering (dwz inclusief de films) zeer slecht bezocht werd. Het bevreemdde mij dat een dergelijke plek, waar overduidelijk veel (gemeenschaps)geld in was gestoken, kennelijk hiermee kon doorgaan zonder er schijnbaar pijn bij te voelen en een incentive te hebben om er iets te doen. Cultureel ondernemerschap? Nee, het leek meer op een elitaire egoshow dan een plek met een draagvlak. Openingen werden goed bezocht. Dan kwam de hippe culturele scene weer langs met hun truitjes, baardjes, sneakers en drankjes. Echter daarna was het muisstil (en kon ik ]in alle rust alles op me in laten werken – dat was zeker ook een voordeel!).
In mijn pogingen hierover wel eens met medewerkers te spreken kreeg ik telkens te horen dat de bezoekersaantallen prima waren! Echter ik kon het nooit rijmen met mijn waarneming in de praktijk over een lange tijdsduur.
Dat de plek failliet is, beschouw ik als het onvermijdelijk gevolg van een door elitair bestuur in ivoren toren dat afhankelijk van de externe geldkraan is afgdreven van jaar werkelijke drijfveer en aansluiting heeft verloren bij wat mensen nodig hebben en de simpele regels van ondernemerschap. Met subsidies en fiscaal gefaciliteerde investeringsconstructies creëer je wel een zeker momentum om iets groots neer te zetten, maar geen draagvlak en geen stabiel en gezond cultureel ondernemerschap.
Dat wil niet zeggen dat we Peutz c.s. geen compliment kunnen maken. Het PAL gebouw heeft een flinke “upgrade” en “facelift” gekregen waarmee het weer een lange tijd verder kan in de tijd…