500 Jaar Utopia
Leuven, België

500 Jaar Utopia Leuven, België

    Thomas More, Libellus vere aureus … de optimo reip. statu, deq(ue) noua Insula Utopia (de eerste uitgave van Utopia), Leuven, Dirk Martens, 1516. Brussel, Koninklijke Bibliotheek van België.

In 2016 is het precies 500 jaar geleden dat Thomas More in de stad Leuven zijn wereldberoemde boek Utopia publiceerde bij drukker Dirk Martens. Leuven viert deze mijlpaal met een groots opgezet cultureel stadsfestival.

www.utopialeuven.be

Thomas More (1478 – 1535) was politicus, filosoof en humanist. Utopia het boek waar hij bekend mee werd is een sociaal-politieke satire waarin hij de ideale samenleving beschrijft. Net als bv de Republiek van Plato heeft het een belangrijke plaats in de West-Europese Cultuur. In Utopia is er sociale gelijkheid, vrouwen, mannen en alle godsdiensten hebben gelijke rechten. De werkdag is 6 uur, er bestaat geen privébezit en er is gratis onderwijs voor iedereen. Euthanasie is volledig geaccepteerd bij ziektes die niet draagbaar zijn. Maar er was geen privacy en strenge straffen die schuldigen, voor een duur die past bij het misdrijf, tot slaaf maakten ten behoeve van de hele gemeenschap.

Utopia wordt ook wel gezien als de voorloper van het socialisme en communisme. More was een vriend voor het leven van de Rotterdamse Humanist en theoloog Desiderius Erasmus Roterodamus die hij in London ontmoette. Erasmus droeg zijn boek Lof der Zotheid aan More op. Het was op advies van Erasmus dat More Utopia in Leuven liet drukken. Utopia is geschreven in het Latijn en bestaat uit twee boeken. Het eerste boek is een kritische analyse van de samenleving op dat moment in Engeland. Het tweede boek gaat over de ideale samenleving. More was tegen de afscheiding van de Katholieke kerk en weigerde de “Oath of Supremecy” aan Henry VIII af te leggen en werd om die reden onthoofd op 6 juli 1535.

Blikvanger van het stadsfestival is de spraakmakende tentoonstelling Op zoek naar Utopia samengesteld door Jan van der Stock, hoogleraar aan de Koninklijke Universiteit in Leuven. Van der Stock selecteerde ruim tachtig meesterwerken van Vlaamse meesters en andere kunstenaars voor de tentoonstelling in M – Museum in Leuven.

Van der Stock en zijn team waren ruim 7 jaar bezig om wereldwijd werken in bruikleen te krijgen. Op zoek naar Utopia dompelt je onder in het imperialistische West Europa van de 15e en 16e eeuw.

De drang naar het onbekende, het dromen van een ideale wereld zorgde voor een golf van creatieve hoogtepunten in de schilderkunst, de vervaardiging van wandtapijten, landkaarten en de ontwikkeling van wetenschappelijke instrumenten. Alle grote meesters uit de tijd van Thomas More zijn in de tentoonstelling vertegenwoordigd met absolute topstukken, waaronder Jheronimus Bosch (geboren Jeroen Anthonissen van Aken, 1450-1516).

Deze werken selecteerde Van der Stock in overleg met het Noord Brabants Museum waar begin 2016 Jheronimus Bosch – Visioenen van een genie, te zien was. De werken die we hier zien waren niet te zien bij het Noord Brabants Museum. Op zoek naar Utopia is een buitenkans om in één tentoonstelling het beste van Quinten Metsys, Jan Gossaert, Albrecht Dürer, Hans Holbein en vele anderen te bewonderen.

Zelf een autodidact in de geschiedenis van de kunst zag ik surrealisten als Salvador Dali voor ik ooit een Bosch zag. Dali werd voor mij toch ineens een copycat toen ik de werken van Bosch uit de 16e eeuw voor het eerst zag. Het hokje surrealisme en de daarbij gemaakt definitie stond voor mij ineens ter discussie. Met deze werken die ik nooit eerder zag vroeg ik me dat direct ook weer af.

Het is de 16e eeuw, wat ging er in die man zijn hoofd om, hoe kwam hij in godsnaam op deze taferelen? Wat een verbeelding, het is werkelijk fascinerend.

En zo roept Utopia wel meer vragen bij me op. We zien vrouwen in hoofddoeken en openbare seksuele handelingen in Meester van Frankfurt, Utopisch samenzijn van de schuttersgilden van Antwerpen uit 1493.

Prachtig waren ook de drieluiken wat ze noemen Besloten Hofjes. Assemblages gemaakt door nonnen. Kleine altaren met afbeeldingen, beeldjes, waardevolle stenen, gedroogde bloemen maar waar we ook een eenhoorn (Aziatische mythe) zien en in stukjes stof gewikkelde verborgen kleine objecten die van betekenis waren voor de nonnen. Niet zo anders dus dan we dat ook zien in Afrikaanse, Caribisch en oorspronkelijk Amerikaanse culturen.

Er is een hele serie geavanceerde armillaire sferen waarmee men op reis ging met de hemel en de sterren als het kompas. Er zijn prachtige handgetekende kaarten waar er land ontdekt werd met kleine tekeningen erin van mensen en fauna en flora die men daar zag. Je voelt die eerste nieuwsgierigheid en opwinding over al die fascinerende ontdekkingen in de aanloop.

Maar hebzucht en macht namen de overhand op kunst, wetenschappen en het open staan voor het onbekende. 500 jaar later lijkt die droom van Utopia waar men naar op zoek ging verder van ons af te staan dan ooit.

500 Jaar Utopia Leuven, België

Jheronimus Bosch (navolger), Christus’ nederdaling ter helle, ca. 1525 – 1550. New York, The Metropolitan Museum of Art (Harris Brisbane Dick Fund).

500 Jaar Utopia Leuven, België

Jheronimus Bosch (navolger), Apocalyptisch visioen, ca. 1575 – 1600 (1595?). Venezia, Palazzo Ducale.

500 Jaar Utopia Leuven, België

Brussels meester naar Jheronimus Bosch, Tuin der Lusten, Brussel, vóór 1560. Madrid, Patrimonio Nacional, Real Monasterio de San Lorenzo de El Escorial.

500 Jaar Utopia Leuven, België

De zogenaamde ‘Landing van Vasco da Gama in Indië’, Doornik, begin zestiende eeuw. Lissabon, Caixa General de Dépositos. In bruikleen aan het Museu Nacional de Arte Antiga, Lissabon.

500 Jaar Utopia Leuven, België

Meester van Frankfurt, Utopisch samenzijn van de schuttersgilden van Antwerpen (het zogenaamde Schuttersfeest), Antwerpen, 1493. Antwerpen, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten. (Lukas – Art in Flanders vzw).

500 Jaar Utopia Leuven, België

Simon Bening, De maand januari .In: Het Hennessy-getijdenboek, gebruik van Rome, Brugge, ca. 1530–1535. Brussel, Koninklijke Bibliotheek van België.

500 Jaar Utopia Leuven, België

Meester van de Gebedenboeken van omstreeks 1500, De minnaar betreedt de lusthof, In: Guillaume de Lorris en Jean de Meung, Le Roman de la Rose, Brugge, ca. 1490–1500. Londen, The British Library.

500 Jaar Utopia Leuven, België

Besloten Hofje met de Heilige Elisabeth, de Heilige Ursula en de Heilige Catharina 1520 – 1530. Stedelijke Musea Mechelen.

500 Jaar Utopia Leuven, België

Detail van een Besloten Hofje.

500 Jaar Utopia Leuven, België

Pierre Desceliers, Wereldkaart (Mappa Mundi), Dieppe, 1550. Londen, British Library.

500 Jaar Utopia Leuven, België

Kaart van Brazilië In: Atlas de Dauphin, Dieppe, ca. 1538. Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, National Library of the Netherlands.

500 Jaar Utopia Leuven, België

Jan Gossaert, Portret van een meisje met een armillarium (prinses Dorothea van Denemarken), ca. 1530. Londen, National Gallery.

500 Jaar Utopia Leuven, België

Pierre de Fobis, Mechanische sfeer, Lyon, ca. 1540–1550. Privéverzameling.

500 Jaar Utopia Leuven, België

Quinten Metsys, Portret van Desiderius Erasmus, Antwerpen, 1517. Royal Collection Trust, Her Majesty Queen Elizabeth II.

500 Jaar Utopia Leuven, België

Utopia & More – Thomas More, de Nederlanden en de utopische traditie (Universiteitsbibliotheek)

Het eiland Utopia heeft nooit bestaan. Toch beschrijft Thomas More het uitvoerig alsof het écht bestond: een droomwereld met revolutionaire ideeën.

Thomas More inspireerde wetenschappers en schrijvers om mee te denken over de ideale maatschappij. Zo werd utopische literatuur een nieuw genre, als je daar meer over wil weten moet je ook even bij de Universiteit bibliotheek langsgaan voor Utopia & More. Manuscripten, originele brieven, oude drukken en curiosa geven je een inzicht in het werk van More en de utopische literaire traditie.

Curatoren: Erik De Bom, Dirk Sacré, Toon Van Houdt en Demmy Verbeke
Organisatie: Universiteitsbibliotheek en dienst Kunst en Erfgoed KU Leuven

500 Jaar Utopia Leuven, België

Brief van More aan Cranevelt, 1521. Universiteitsbibliotheek KU Leuven.

500 Jaar Utopia Leuven, België

500 Jaar Utopia Leuven, België

Officina Dirk Martens. Dirk Martens (uit Aalst) was de drukker die de eerste druk van Utopia, geschreven in het Latijn, in Leuven drukte.

500 Jaar Utopia Leuven, België

Work in progress.

500 Jaar Utopia Leuven, België

Antoine Caron, De executie van Thomas More. Chateau royal de Blois, n°29.5.9. Chateau Royal de Blois/Photo F. Lauginie.

Het eerste kookboek in het Nederlands werd in dezelfde periode uitgegeven als Utopia. Dit inspireerde een aantal chefs in Leuven.

Mijn aanrader is het speciale menu bij restaurant Het land aan de overkant. Je moet er waarschijnlijk wel wat extra voor sparen maar geloof me dan krijg je ook echt wat. Duif, Zeeduivel, Fazantenbout, Wilde eend, eigen gestookte bieren, speciale wijnen per gerecht, yum yuuuum yuuuuuuuuum.

België staat bekend om zijn lekkere eten maar ik geloof niet dat ik ooit zo een eensgezinde tafel vol met mensen heb gezien die allemaal gelukzalig achterover leunden en uitriepen dat ze zich niet meer kunnen herinneren wanneer ze zo lekker hebben gegeten.

Nog te zien: t/m 17 januari 2017

Op zoek naar Utopia
M Museum Leuven
Leopold Vanderkelenstraat 28
3000 Leuven
+32 (0) 16 27 29 29
bezoekm@leuven.be

Utopia & More – Thomas More, de Nederlanden en de utopische traditie
Universiteitsbibliotheek KU Leuven
Mgr. Ladeuzeplein 21
3000 Leuven
+32 (0) 16 32 46 60
cultuurUB@kuleuven.be

Restaurant Het land aan de overkant
Leon Schreursvest 85
3001 Heverlee
+32 (0)16 22 61 81
info@hetlandaandeoverkant.be

‘500 jaar Utopia’ is een initiatief van KU[N]ST Leuven, het samenwerkingsverband van de stad Leuven en KU Leuven.

Het volledige programma is te vinden op www.utopialeuven.be.

About Sasha Dees 345 Articles
Verbinder. Wereldburger; Onafhankelijk curator en producent; Focus op Internationaal, Innovatief, Inclusief en Interdisciplinair. Schrijft o.a. voor Trendbeheer, Africanah en ARC Magazine. www.sashadees.com

Be the first to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published.


*