In het licht van wat wij weten

Afgelopen week opende de expositie Return of the Soul bij het Prins Claus Fonds in het kader van Unseen Photo Fair. In Return of the Soul zien we werk van jonge kunstenaars uit verschillende landen in het Midden Oosten.

In Our Limbo onderzoekt Natalie Naccache de nuances van het Syrische conflict met portretten van Syrische vluchtelingen afkomstig uit de (hogere) middenklasse. Reem Falaknaz’ The Place of Perpetual Undulation beschouwt het dorpsleven en de belevingswereld van haar inwoners in de Verenigde Arabische Emiraten. Samar Hazboun legt in Beyond Checkpoints de verhalen vast van Palestijnse vrouwen, die in zwangere toestand de grensoversteek geweigerd wordt om het ziekenhuis te bereiken en op Israelische checkpoints hun kind ter wereld moeten brengen.

In Friday Gathering toont Faisal Al Fouzan hoe arbeiders in Koeweit vanuit de maatschappelijke marge een sleutelrol spelen in het vormen en behoud van de samenleving. In Live, Love, Refugee onderzoekt Omar Imam hoe oorlog, revolutie en verdrijving de intieme relatie tussen mannen en vrouwen beïnvloedt in portretten van Syrische echtparen in Libanon.

Faisal Al Fouzan (c) Maarten van Haaff

Natalie Naccache (c) Maarten van Haaff

Het Prins Claus Fonds ziet cultuur als een basisbehoefte en zet zich in voor vrijheid van culturele expressie. De wereld is continue aan veranderingen onderhevig en daar moeten wij als mensen door heen laveren. Kunst is een middel voor die expressie en een platform ter bevordering van de erkenning en verwerking van al die veranderingen. Al eeuwenlang gebruiken we kunst en cultuur in de vorm van literatuur, beeldende kunsten, podiumkunsten etc. om allerlei onderwerpen van verschillende kanten te laten zien en mensen van informatie te voorzien.

“Al het nieuwe bevind zich aan de rand van ons blikveld, in de duisternis, achter de horizon, zodat het nieuwe pas zichtbaar wordt in het licht van wat we weten.” *

Afgelopen week was ook schrijver Zia Haider Rahman in Amsterdam. Hij was in gesprek met Tommy Wieringa in De Balie.

Rahman is beleefd, welbespraakt en komt van de universiteit van Oxford. In het boek verteld hoofdpersoon Zafer de anekdote dat hij in Amerika bij de immigratie op het vliegveld staat en de beambte zijn net verkregen Amerikaanse paspoort teruggeeft met de woorden: Welcome home Sir. Hij verzucht dat als een Britse beambte dat ooit gedaan had, hij zijn leven had gegeven voor Groot Brittannië. Zafer verlangt er zijn hele leven naar om er echt bij te horen, erkenning te krijgen, zich welkom te voelen.

In het licht van wat we weten gaat over vriendschap, liefde en verraad maar het hele boek is doorspekt van ons (witte Europeanen) gebrek aan begrip en kennis. Rahman vertelt dat hij over de hele wereld uitnodigingen ontvangt om over zijn boek te praten behalve uit het eigen Engeland, hij moet de eerste uitnodiging nog krijgen.

Kunstenaars Quincy Gario en Jerry Afriyie zijn het meest actuele en succesvolle voorbeeld in Nederland waar een kunstenaar een onderwerp dat niet zichtbaar voor iedereen in de samenleving leeft met zijn kunst zichtbaar maakt.

Kunst kan ons nieuwe inzichten geven als het prikkelt tot zelfreflectie, empathie, inleven, participatie, echt luisteren, stellen van vragen, lezen, kennis zoeken en tot slot tot erkenning. Het initiële kunstproject werd internationaal opgepikt door de media en later door de Verenigde Naties die er dit jaar een advies over gaf aan de Nederlandse Staat.

Gario en Afriyie maakten door hun werk het onderwerp Zwarte Piet niet alleen bespreekbaar in de internationale samenleving maar ze slaagden er bovendien in om met het werk de kritische massa te bereiken die nodig is om verandering teweeg te brengen. Een resultaat waar Nederland trots op kan zijn maar de kunstenaars krijgen nog steeds doodsbedreigingen van medelanders.

Na het interview van Wieringa is er ruimte voor het stellen van vragen, een van de vragen uit het publiek: “Waarom is Rahman zo boos?” … “Ja, ze heeft het boek gelezen.” De 600 pagina’s zijn blijkbaar niet echt aangekomen bij deze lezer. Nee, Rahman lijkt inderdaad niet dankbaar en waarom zou ie? Rahman, Afriyie en Gario zijn anno 2015 wie en wat ze zijn niet dankzij maar vooral ondanks ons.

Ook de afgelopen week: beelden van 9 miljoen angstige mensen op de vlucht. Vaders en moeders die besluiten dat de enige kans op veiligheid voor hun kinderen is dat de familie alles achter laat en gaat lopen, varen en zwemmen, zelfs na het zien van aan de Europese oevers aanspoelende verdronken kinderen.

Vluchtelingen, migranten, gelukszoekers, het blijft onze Europese gemoederen bezig houden. If only we de angst voor de onbekende los konden laten, veranderingen en het nieuwe wat op je af komt niet langer als een probleem definiëren en als een bedreiging ervaren. Een goed lopende samenleving vraagt meer dan een inburgeringcursus voor de ander. Eenzelfde mate van interesse, respect, kennis en inlevingsvermogen in die ander is net zo nodig. Samenleven is een dialoog.