Daisuke Yokota was in 2016 winnaar van de Foam Paul Huf Award. Zijn solotentoonstelling Matter opende vanavond in Foam, Amsterdam, naast de tentoonstelling Los Alamos van pionier van de Amerikaanse kleurenfotografie, William Eggleston.
Een geweldige combinatie, want hoewel het werk een heel ander karakter heeft, gaan beide makers zeer experimenteel te werk met het medium fotografie en speelt voor beide makers het materiaal een belangrijke rol. Waar Yokota experimenteert met onorthodoxe en experimentele manieren van ontwikkelen en presenteren van zijn werk bracht Eggleston’s solotentoonstelling in het MoMa in 1976 een aardverschuiving teweeg met zijn foto’s van alledaagse onderwerpen in het Amerikaanse suburbia van toen.
Vandaag werd tevens bekend dat de Zwitsere Romain Mader (1988) de winnaar is van de elfde Foam Paul Huf Award 2017.
Juryvoorzitter Lucy Conticello, opende daarna de tentoonstelling van Daisuke Yokota.
Deze is opgedeeld in drie zalen met ruimtevullende installatiewerken.
De eerste zaal hangt vol met een lange uitvergrootte afdruk van een fotorolletje dat Yokota direct belicht heeft. Het papier waarop het is geprint is behandeld met was. Waarom hij dat doet wordt niet echt duidelijk en hoewel het materiaal was een keur aan associaties oproept, van Beuys tot Wolfgang Laib, lijkt dat voor hem geen rol te spelen.
Dat maakt ook niet echt uit, het experiment levert een nieuwe manier van omgang met het medium op. Het werk doet denken aan de uitvergroting van hedendaags gebruiksartikelen à la pop-art, irriteert menigeen omdat de voorstelling op de papieren stroken ver te zoeken is. Tegelijkertijd zitten er veel lagen in zijn experiment: de film is direct belicht, zonder gebruik van een camera, om op een andere manier tot beeld te komen. Dat materiaal is vervolgens gescand en uitvergroot, geprint, op bijna gewelddadige manier behandeld om daarna met was behandeld te worden. Lopend door de installatie ontdek je steeds nieuwe stukken, mooi en lelijk, je wordt er door opgezogen, of je nu wilt of niet. Dit is geen vrijblijvend foto-experiment.
De volgende zaal geeft een random inkijkje in het archief van Yokota. De beelden worden draadloos naar het kopieerapparaat en de beamers gestuurd, langzamerhand wordt het hele archief uitgeprint, het geluid van het kopieerapparaat vormt de soundscape van de ruimte.
Waarom dat geluid? Wie het weet mag het zeggen.
Even verderop eerder werk in een conventionele lijst. Prachtig trouwens.
Video van het verbranden van zijn werk.
Yokota werkt vaak vanuit zijn eigen archief. Foto’s die hij maakt vormen het basismateriaal voor nieuw werk. Op het moment dat hij aan de slag gaat met zo’n beeld, is het voor hem al bijna niet meer te herleiden wat het onderwerp of de context ervan was. Zo kan er voor hem nieuw beeld en nieuwe betekenis ontstaan. Het moet een voortvloeisel uit zijn experimentele methodiek zijn om, als ware hij de John Baldessari van de fotografie, zijn werk te verbranden. Het was zijn installatie Matter/Burn Out waarvan hij de fotoafdrukken verbrandde. De resten daarvan fotografeerde hij weer en prints daarvan, naar verluid werden er negen kisten vol vanuit Japan verscheept, vormen de nieuwe installatie Matter/Vomit. Een grote berg geweldige diepzwarte afdrukken van foto’s van verbrande foto’s, opnieuw een afgeleide van een afgeleide.
Hij wil verwijzen naar de overvloed aan beelden waar we dagelijks mee worden overspoeld en de groeiende onverschilligheid van de ontvangers van die beelden. Ik zou zeggen dat dat niet meer dan een logische overlevingsstrategie is en dat de context van de tentoonstellingsruimte toch nog steeds ruimte biedt aan een bewustere kijkervaring.
Conceptueel gezien kun je er allerlei gaten inschieten, maar de Japanse cultuur heeft wel een heel andere manier van kijken en de omgang met het concept speelt ook weer een andere rol dan die we vanuit ons Westerse perspectief gewend zijn.
Wat vooral de boventoon voert en het werk ook erg prettig maakt om naar te kijken is de lol van het experiment. Het materiaal van de drager van de foto wordt belangrijker dan de foto, het biedt ons een mogelijkheid om betekenis te vinden in iets anders dan het plaatje, daar kunnen we alleen maar blij mee zijn.
Bij Eggleston is het vervolgens ongegeneerd fijne plaatjes kijken. De foto’s zijn prachtig, de dye-transfer afdrukken heerlijk vet.
De Amerikaanse William Eggleston geldt als een van de meest toonaangevende fotografen van de afgelopen decennia, iemand die kleurenfotografie als serieuze kunstvorm op de kaart zette. Hij was de pionier op het gebied van kleurenfotografie, ondenkbaar nu iedereen in kleur fotografeert, of eigenlijk hoe men maar wil, maar in zijn tijd was het als serieuze fotograaf ondenkbaar om met kleurenfilm te werken.
Dat was iets voor reclamefotografen. Ook het fotograferen van alledaagse onderwerpen was niet bon ton. Al net zo ondenkbaar nu, al mijn hedendaagse fotografiehelden van de afgelopen jaren fotograferen schijnbaar onbelangrijke onderwerpen; Stig, Tilmans, Kawauchi, om er maar een paar te noemen.
Het was dan ook niet voor niets dat zijn solotentoonstelling in 1976 in het MoMa zo omstreden was. Alledaagse onderwerpen en kleurenfotografie. Bah. Maar het zijn juist deze met elkaar schurende elementen die het werk zo anders en interessant maken.
De zogenaamde dye-transfer techniek die hij gebruikt voor de afdrukken staat ook nog eens in schril contrast met het onderwerp. Deze afdruktechniek is een soort zeefdruktechniek, verschillende drukgangen voor verschillende kleuren, waardoor de kunstenaar invloed kan uitoefenen op verzadiging en scherpte. Daarom was de techniek ook zo geliefd in de reclamewereld; diep verzadigde blauwe luchten en het roodste coca cola rood.
In de tentoonstelling William Eggleston – Los Alamos zijn nu 75 foto’s te zien die Eggleston in de periode tussen 1966 en 1974 maakte tijdens verschillende roadtrips door de zuidelijke staten van Amerika. De tentoonstelling bevat onder meer Egglestons eerste kleurenfoto. Los Alamos begint in zijn geboorteplaats Memphis en de Mississippi Delta en volgt zijn omzwervingen door New Orleans, Las Vegas en het zuiden van Californie, om te eindigen bij de Santa Monica Pier.
Tijdens een reis met de schrijver en curator Walter Hopps deed Eggleston ook Los Alamos aan, de plaats in New Mexico waar in het geheim kernwapens werden ontwikkeld. De ruim 2200 beelden uit de serie waren oorspronkelijk bedoeld om in delen te worden uitgegeven, maar raakten met de jaren in de vergetelheid. De foto’s werden bijna veertig jaar na het begin van het project herontdekt en in 2003 voor het eerst geëxposeerd en gepubliceerd.
Het is misschien niet verwonderlijk dat Eggleston autodidact is. De foto’s zijn briljant, prachtige composities en geweldige momenten en onderwerpen, daar niet van, maar het is de vraag of een keurig opgeleide fotograaf dit werk in die tijd had durven of kunnen maken. De foto’s gaan volledig tegen de gevestigde orde in, niet alleen is de techniek volledig anders, maar vooral was hij een van de eersten die voor schijnbaar triviale onderwerpen – vaak zelfs in doorsnee Amerikaanse buitenwijken – koos. Er zit ook niet echt een verhaal in de serie, het zijn allemaal losse beelden die geen verband lijken te hebben. Bij Eggleston is dan ook nog eens alles even belangrijk. Dat is heel prettig, het biedt de kijker mogelijkheden.
Eggleston begon Los Alamos al tien jaar voor zijn omstreden solotentoonstelling in het MoMA in 1976, waarmee hij de kleurenfotografie als serieuze kunstvorm op de kaart zette. Geweldig om zoveel foto’s uit zijn vroege werk bij elkaar te zien.
Bovenstaande foto’s doen uiteraard geen recht aan de prachtige afdrukken van Eggleston. Los Alamos is een must-see voor hedendaagse fotografen, want we zijn allemaal op zijn minst een klein beetje schatplichtig aan William Eggleston.
Ook de installaties van Yokota zijn interessant om jezelf door op te laten zuigen. De tentoonstellingen vormen zowel een mooie tegenstelling als een aanvulling op elkaar.
Matter – Daisuke Yokota
tot en met 4 juni
Los Alamos – William Eggleston
tot en met 7 juni
Foam Amsterdam
www.foam.org
Leave a Reply