Friesland als voorbeeld maatschappij

100 dagen Joseph Beuys tot en met 16 september 2018

In het weekend van 22 tot 24 juni verbleef ik in het Friese dorpje Ferwert om deel uit te maken van de ‘Sociale Sculptuur’ die nog tot half september zal duren. Louwrien Wijers (1941) is de initiatiefnemer van het project ‘100 dagen Joseph Beuys‘ en borduurt voort op de sociale sculptuur die door Joseph Beuys (1921 – 1926) werd gestart in 1977 op Documenta 6 (die tevens altijd 100 dagen duurt). Het project is een onderdeel van Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018. Friesland was een voorbeeld maatschappij voor Beuys. Het was de eerste democratie van Europa en de herkomst van het spreekwoord ‘op z’n elfendertigst’. Als je vroeger in Friesland iets wilde veranderen moest je langs 11 steden en 30 grietenijen (ouderwets voor gemeenten) om met iedereen te overleggen. Ondanks dat dit uitermate langzaam en misschien een beetje omslachtig was, was het resultaat van de meest keurige precisie. Beuys was hierdoor geïnspireerd en sprak met Wijers over zijn ideeën voor een groot Eurazië. Samen maakten zij Wijers’ mentale sculptuur: interviews die zij vervolgens uittikte op een oude Oost-Duitse schrijfmachine voor slechtzienden.

    Louwrien Wijers interviewt Joseph Beuys in Arnhem, 1978 (Privé-Archief Louwrien Wijers)

Deze immateriële kunst vormt de basis van het project. Elk weekend zijn er gastsprekers aanwezig die Beuys gekend hebben en in de meeste gevallen persoonlijk met hem hebben samengewerkt. Wijers heeft zelf achttien jaar lang met Beuys samengewerkt. De video toont interviews die ik afnam met enkele gastsprekers waaronder Wijers en ook Johannes Stüttgen (1945), die intensief les heeft gehad van Beuys op Die Königliche Kunst-Akademie in Düsseldorf en sindsdien zijn leven wijdt aan de verbreding van de sociale sculptuur. Dit weekend was het verbindende thema ‘directe democratie’ en daarom stond het hele weekend de ‘OMNIBUS für DIREKTE DEMOKRATIE‘ op het Vrijhof geparkeerd.

    De OMNIBUS für DIREKTE DEMOKRATIE (Foto-Archief omnibus.org)

Beuys wilde met zijn denken over kunst de wereld veranderen. Nog steeds zijn de idealen onveranderd. Het lijkt niet te gaan om een utopie; het is namelijk helemaal niet te mooi om waar te zijn, maar eigenlijk heel simpel. Volgens Stüttgen is het enige wat we nodig hebben tijd. Tijd om op een organische manier bewust te worden van wat een directe democratie precies inhoudt: dus hoe het precies zal slagen zonder hogere macht zoals politieke partijen boven de burger. Zodra het bewustzijn van de mens hieraan gewend is en dus in staat is om organisch samen te werken als samenleving, zal samen met het basisinkomen mogelijk worden om je talenten te gebruiken zoals je op de wereld bent gebracht.

“Ieder mens wil heel graag zijn talenten inzetten en daar moeten geen beperkingen voor zijn” legt Wijers mij voor de camera uit. “Wie wil er dan nog ‘Möse Jobs’ doen?” vraag ik in mijn beste Duits aan Brigitte Krenkers (1956) die in 1987 wakker werd met een gedroomd idee voor de Omnibus en dat toen samen met Stüttgen heeft uitgevoerd. Volgens haar is de mens uiteindelijk in staat om het eigen ego minder dominant aanwezig te laten zijn en de vrijheid van anderen belangrijker te vinden dan jouw eigen vrijheid. Het gaat dus niet om hoe succesvol jijzelf presteert, maar om of de samenleving functioneert als een dynamisch Gesamtkunstwerk. In de video praat ik hier verder over met initiatiefnemers van de Omnibus.

    Louwrien Wijers in Genève met Andy Warhol, 1980 (Privé-Archief Louwrien Wijers)

Nadat Wijers haar eerste boek had gepubliceerd over Beuys, vertrok ze op zijn advies naar Andy Warhol om dezelfde vragen te stellen. Vragen die allemaal te maken hadden met de basisideeën voor een directe democratie – er werd toen ook al over een basisinkomen gesproken. Warhol gaf in 1980 hele andere antwoorden dan Beuys, volgens Wijers leefde hij in een omniversum; een veel grotere wereld dan waar de meeste mensen in wonen.

Op Warhols advies stelde Wijers vervolgens in 1982 dezelfde vragen aan de Dalai Lama. Zijn antwoorden waren precies hetzelfde als de antwoorden van Beuys en vol inspiratie voor een nieuw werk verliet ze India. Dit had uiteindelijk een groot symposium in 1990 als gevolg, dat door Wijers geïnitieerd werd, met onder andere de Dalai Lama, Robert Rauschenberg, John Cage, Ilya Prigogine Marina Abramovic en Huston Smith, waarbij de voorpagina van internationale pers was behaald. Het gehele symposium ‘Art Meets Science and Spirituality in a Changing Economy’ staat in vijf delen op YouTube. Het werk van Wijers heeft veel invloed gehad op latere bewegingen, zo is de afdeling ArtScience opgericht op de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag.

    Louwrien Wijers in India met de Dalai Lama (Privé-Archief Louwrien Wijers)

‘Beuys will be Beuys’ en toch sluit het project goed aan bij het hedendaags bewustzijn. De invulling van de 100 dagen is hier (PDF) te vinden. Johannes Stüttgen komt eind juli nog een keer terug, het basisinkomen wordt uitgebreid gesproken met relevante sprekers, elke zondag serveert Egon Hanfstingl (kunstenaar en partner van Wijers) een brunch onder het mom van “Food is the future” en Wijers is zelf 100 dagen lang aanwezig om de sociale sculptuur te begeleiden. Een bezoek aan dit grote project in een bescheiden doch zeer gastvrije setting in het rustige Ferwert is een absolute aanrader.

100dagenjosephbeuys2018.nl

About Charlotte van Winden 21 Articles
Charlotte van Winden (1988) is kunstenaar en initiator. In haar werk onderzoekt ze de grenzen van de maakbare wereld en de positie van het individu. Haar werk omvat performance, installatie en video.

Be the first to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published.


*