Düsseldorf eind jaren ‘50: na anderhalf decennium naoorlogse, schuldbewuste en daarmee loodzware Duitse kunst was het tijd voor iets nieuws, vonden Otto Piene, Heinz Mack en Gunther Uecker, en zij richtten de Gruppe ZERO op. ZERO stond voor Nullpunkt, een nieuwe start: optimistisch en levenslustig, abstract maar niet streng. Het leverde werk op dat anno nu gedateerd aandoet zonder al te achterhaald te zijn. In 1966 houdt ZERO op te bestaan en de drie oprichters gaan ieder voor zich verder op de ingeslagen weg. In het fraaie Arp Museum te Rolandseck, zo’n 25 kilometer onder Keulen, bezocht ik een tentoonstelling met werk van Otto Piene uit de ZERO-periode en van daarna. Licht, lucht en ruimte (in astronomische zin) zijn steeds terugkerende thema’s in een ongecompliceerd, zeg maar gerust ‘plezierig’ oeuvre.
Zur Geschichte des Lichts (1959)
Lichtsirene (1959-1960)
Lichtsirene (detail) – Piene verwerkte ondermeer papier maché in zijn doeken…
Das Licht Malt (1961) – …of bewerkte ze met fakkels.
Links: Sylvester (1972) – Rechts: Komet (1973)
Een belangrijke inspiratiebron was Lucio Fontana. Diens Concetto Spaziale (1949-1950) past naadloos tussen de Piene-doeken.
Links: Otto Piene, Ancient Star (1994-1995) – Rechts: Lucio Fontana, Concetto Spaziale (1962)
Van dit werk ben ik de titel kwijt, maar mooi is het wel.
Rastersonne (2009)
Idaho Goldrush (2011)
Platinsoldaten (2011)
In de tentoonstelling ook een videoregistratie van Proliferation Of The Sun: een performance waarin Piene, vanuit meerdere projectoren tegelijk, talloze met verfvlekjes beschilderde dia’s in een steeds hoger tempo voorbij laat komen. Dat resulteert in een hallucinant spektakel, dat ik in 2014 mocht meebeleven tijdens de ZERO-opening in het Amsterdamse Stedelijk. De videoregistratie komt daar niet bij in de buurt, maar het is interessant om Piene over de ontstaansgeschiedenis te horen spreken.
Pièce de resistance is een lichtinstallatie/-ruimte uit begin 60’er jaren: lampen draaien rondjes in metalen sculpturen vol met gaatjes en achter eveneens geperforeerde muren. Zo ontstaan allerlei lichtvlekjes/-effecten – alsof er meerdere complexe sterrenstelsels door en langs elkaar heen roteren. Dat deze Lichtraum een reconstructie uit 2007 betreft doet aan het kijkplezier niks af: dit is pure analoge poëzie.
Copper Play (2011) – Een veel recenter lichtkunstwerk.
Tot besluit een portret van Piene, in 1967 gemaakt door Lothar Wolleh, en bewerkt door de meester zelve.
Otto Piene – Alchemist und Himmelstürmer
Arp Museum Bahnhof Rolandseck
Nog te zien t/m 5 januari a.s.
Arpmuseum.org/ausstellungen/wechselausstellungen/aktuell/otto-piene.html
Leave a Reply