The True Cinderella Story

In mijn oude geschiedenisboek van de middelbare school stonden tussen de verslagen van de gebeurtenissen in de wereld van de afgelopen eeuwen kleine hoofdstukjes over belangrijke kunstwerken.

http://nestruimte.nl/nl/projecten/the-true-cinderella-story

Er was er eentje over Korenveld met kraaien van Van Gogh. Het werk stond twee keer afgebeeld, een keer gewoon en een keer met de tekst “Dit was het laatste werk dat Van Gogh maakte voordat hij zelfmoord pleegde” eronder. De auteur probeerde het belang van context en narratief aan te geven. Het werkte, het afgebeelde landschap van Auvers-sur-Oise kreeg direct een sinister en dreigend karakter.

Lopend door de tentoonstelling The True Cinderella Story met al het werk van Biljana Kanevche is het lastig om de aanleiding van de presentatie te negeren. Op 9 december 2014 pleegde Biljana Kanevche op 24jarige leeftijd zelfmoord en in Nest draaien de ruim 20 werken die op dit moment bekend zijn. Haar oeuvre is plotsklaps afgesloten, nog voor dat men normaal over een oeuvre spreekt. Toch is het ontegenzeggelijk een oeuvre. Biljana Kanevche had een hoge productie en laat een consistent totaalbeeld achter met daarbinnen ook een gezonde variëteit aan werk.

In Nest galmt vanuit verschillende hoeken het kalme Macedonische stemgeluid van Biljana. Waarschijnlijk kan alleen iemand die de Macedonische taal eigen is de intentie en sfeer goed plaatsen, maar de toon klinkt me neutraal in de oren. Dit is niet iemand in paniek of angstig, niet iemand die het niet meer ziet zitten. De neutrale toon contrasteert wel vaak met de inhoud, dat wel.

Macedonië is overduidelijk haar dominante factor. Ondanks dat ze uiteindelijk bijna een kwart van haar leven in Nederland doorbracht reflecteert ze vooral op de Macedonische situatie. Ze laat conflict zien tussen haar trouw aan familie en moederland en haar afschuw van de corruptie van mens en systeem.

In haar reflectie op corruptie loopt ze vanzelf aan tegen het probleem van de subjectiviteit van wat waar en echt is. In een aantal video’s verklaart ze een 21- of 22-jarige student te zijn. Het lijkt alsof ze zichzelf daarmee nadrukkelijk plaatst in een positie waarbinnen de zoektocht naar absolute waarheid vanzelfsprekend is. Alsof ze zelf beseft dat deze queste onhaalbaar is, noemt ze een reeks werken Truth pieces. Het zijn vaak korte videowerken waarin beeld, geluid en text een poëtische relatie met elkaar aan gaan en zo de “many-sidedness of the concept of truth” een plek geven.

In de Truth pieces wordt de kwaliteit van Facebook als kunstwerk besproken boven een koekenpan, worden kleivormen gekoppeld aan leugens en wordt de zorg van haar ouders over haar besproken tijdens een afwas. Haar ouders suggereren dat de aankoop van een televisie wellicht helpt bij het bestrijden van haar depressies.

Het is een van de weinige directe referenties naar de problematiek die uiteindelijk leidde tot haar overlijden, maar de dood is veelvuldig aanwezig. De tekst “Art is becoming lethal” begeleidt een video van wuivende strohalmen en het is lastig om haar zelfportret in een bad met melk niet te zien als een Ophelia referentie.

Toch is het geheel niet ellendig of zwaarmoedig. Daarvoor is haar presentatie in haar werk te neutraal, de toon te kalm. Haar stop-motion-animaties zijn vrij van vorm, soms vrolijk.

Haar twee laatste werken zijn heel anders. [Post]Human is een manische stop motion vol aggressieve samples van bestaande cartoonfiguurtjes. Cartman komt Hello Kitty tegen en beiden hebben een pornopenis aangemeten gekregen en ook Popeye, Mickey Mouse en Elvis komen langs. Haar laatste werk The True Cinderella Story adopteert de zoete Disneywereld en maakt er een frustrerende game van, waarbinnen Cinderella zeker niet lang en gelukkig leeft.

Het lijkt gedaan met de rust, controle en de berusting die haar in balans hielden. Wellicht is dat een conclusie waar je net als bij de kraaien van Van Gogh niet meer aan ontkomt, ook al is die misschien niet eens correct.

Mijn oude geschiedenisboek bleek er uiteindelijk ook naast te zitten. Het Korenveld met kraaien bleek toch niet Van Goghs laatste werk te zijn en volgens de website van het Van Gogh Museum ging het Van Gogh juist om de grootsheid van de natuur in plaats van om de aankondiging van aankomend onheil.

Met de presentatie van ruim 20 werken van Biljana Kanevche lijkt het wellicht dat er een afsluitende presentatie wordt gegeven. De tentoonstelling The True Cinderella Story is echter het resultaat van een korte evaluatie van wat Biljana heeft geproduceerd. Met de hulp van haar vrienden en familie is haar archief geopend en zo veel mogelijk in de oorspronkelijke vorm gepresenteerd.

Biljana heeft met haar zelfverkozen dood ongetwijfeld een bepalende context toegevoegd aan het perspectief op haar werk, maar ik hoop dat ook duidelijk moge worden dat het de moeite waard is om verder te kijken en het oeuvre op een later moment opnieuw te tonen en verder te onderzoeken.

Deze presentatie wil geen conclusie bieden, daar is het nog veel te vroeg voor.

The True Cinderella Story is vanavond te bezoeken tussen 20 en 24 uur, bij Nest in Den Haag.

http://nestruimte.nl/nl/projecten/the-true-cinderella-story