Gert Robijns: “Reset Home gaat over opruimen. Ik heb stenen die in grote pakketten aankwamen opgeruimd in de vorm van een huis.”
Beeldend kunstenaar Gert Robijns werkte meer dan twee jaar aan zijn project Reset Home. Hij kocht het huis van zijn 92-jarige grootmoeder in zijn geboorte dorp Gotem, Belgisch Limburg. Zij was te oud om er alleen te wonen en verhuisde naar een verzorgingstehuis. Robijns maakte het oude huis met de grond gelijk op twee muren na: de voorgevel met daarin de originele schouw en de zijgevel. Hij metselde de ramen van die oude gevels dicht en zo ontstond er een blinde facade aan de straatkant. Vlak daarachter bouwde Gert Robijns een nieuw, functioneel huis dat aan de achterzijde is opengetrokken waardoor er een vrij uitzicht is ontstaan op het glooiende weidelandschap waar koeien grazen.
(een bericht van Rosalie van Deursen)
Vanaf 2016 zal Reset Home dienst doen als artist in residence. De Belgische kunstenaar Luc Tuymans is de eerste die het huis zal bewonen en er een kunstingreep zal doen. Als een heuse bouwvakker heeft Robijns het huis bijna helemaal alleen gebouwd. Dat past in zijn manier van werken, zelf het hele proces doorvoelen van A tot Z.
Stop & Go
Bewust creëerde Robijns de ingang in een soort van slangbeweging met wat hij noemt een ‘stop en go effect’. Bezoekers verlaten zo bewust het sculpturale deel om het architectonische deel binnen te gaan. Robijns: “Als bezoeker kan je niet om het aanschouwen van de oude gevels heen: je wandelt er namelijk tussendoor om binnen te geraken in het nieuwe huis. Er zit ook nog eens een soort trompe l’oeil effect verborgen in het gebouw. Je kunt niet precies zien waar het oude in het nieuwe metselwerk overgaat. Tijdszones heb ik zo in elkaar geschoven dat je het begin en het einde niet kunt vatten. Maar zodra je binnen bent, wordt het sculpturale ingeruild voor architectuur.”
Momenten van trilling en hoop
Reset Home is een eerbetoon aan Gert’s grootmoeder. Daarbij ziet hij het als een project tegen verzuring, omdat hij een nieuw perspectief creëert in een omgeving waar alles ogenschijnlijk muurvast zit. De kunstenaar verzet zich tegen de heersende mentaliteit van ‘rien ne va plus’ (niets gaat meer) in het huidige Noord Europa. Ook in het kleine dorp Gotem hangt deze sfeer.
Hij trekt een parallel naar zijn grootmoeder die ook niet meer verder kon en alles moest achterlaten. Gert Robijns legt uit: “Dat is de teloorgang. Alles lijkt vast te zitten, de limiet aan de mogelijkheden lijkt bereikt te zijn, de mening heerst dat niets meer gaat…. Als je in zo’n situatie een moment van trilling en hoop kunt bewerkstelligen door een ogenschijnlijke kleine beweging… dat is heel spannend. Je zou in het thema van verveling en vastgeroestheid kunnen blijven hangen zoals de mensen hier in het dorp lijken te doen. Maar ik wil juist met een kleine beweging iets op gang brengen. Dat is een belangrijke factor binnen Reset Home.”
Kunst is op die manier een middel voor nieuwe toekomstperspectieven en daarom wil Robijns het huis schenken aan kunstenaars. Zij kunnen vastgeroeste ideeën opnieuw opstarten en delen met publiek.
Einde van de wereld
Robijns vertelt over de drie fases waaruit Reset Home bestaat: ‘Make, Sleep en Wake’. De eerste fase ‘Make’ startte in 1950 toen zijn grootouders besloten het huis te bouwen en eindigt op het moment dat zijn grootmoeder in 2013 het huis moest verlaten. Gert licht toe: “Niemand van de familie had interesse in het huis, niet om het op te knappen en er in te gaan wonen of te verhuren. Dus kocht ik het. Het is zo’n mooie plek aan het einde van de wereld, aan het einde van het dorp, aan een doodlopende weg. Ik wilde de verplaatsing van mijn grootmoeder naar het verzorgingstehuis symbolisch in beeld brengen.”
Het is een vervolg op ‘Het Dorp’ (2011) een project waarbij hij het gehele dorp in witte platen na bouwde en 10 km verderop had verplaatst. [beeldverslag Dorp te koop hier in de kolommen]
Robijns brengt bij Reset Home wederom verplaatsing in beeld en bouwt deze keer in baksteen. Zo ontstond een architectonisch sculptuur die zich van de wereld afschermt richting het landschap. Tegelijkertijd symboliseert het werk het verhaal van zijn grootmoeder die niet meer in het huis kon blijven wonen en verplaatst werd. Ze moest zich noodgedwongen afsluiten van haar oude wereld.
Opruimen naar de toekomst
‘Sleep’ is de tweede fase van Reset Home en beslaat het bouwproces. Voor Gert staat het gelijk aan opruimen. Hij heeft het huis van zijn grootouders opgeruimd en een nieuwe verschijningsvorm gegeven waarbij hij verder werkte op de blueprint van het oude gebouw.
“Aan het moederhuis waren allerlei stukken aangebouwd en die heb ik verzameld tot één volume, maar de grondvorm is hetzelfde gebleven. De ouderwetse manier van metselen in kruisverband vond ik ook belangrijk omdat het originele gebouw de leidraad vormt voor het project. Dezelfde bakstenen als die van de oude voorgevel heb ik voor de vloerplaat gebruikt om een sculpturaal effect te verkrijgen. Ik wilde een beperkte leeffunctie maken waar creatieve geesten nieuwe plannen maken en ideeën formuleren. Het idee ‘stop & go’ vind ik wederom heel mooi: op het moment dat je iets stopzet en afsluit ontstaat er automatisch een soort creativiteit en een nieuw perspectief.”
De laatste fase ‘Wake’ breekt aan wanneer er kunstenaars in het huis zullen trekken.Gert Robijns: “Kunstenaars kunnen hier werken in rust en ruimte: in een huis aan een doodlopend straatje aan het einde van het dorp en ver weg van de kunstwereld.”
Fragiel werk
Reset Home heeft Gert Robijns de nodige stressmomenten opgeleverd. Zoals bij het technisch stabiliseren van de oude gevels en het uithollen van een gebouw zonder dat het instort of omwaait. Grote bouten en moeren en extra muurtjes zorgen voor versteviging van de oude gevels. Vermoeidheid en sleur speelde de kunstenaar ook af en toe parten gedurende het proces. Vrienden schoten weleens te hulp. Een goede vriendin vertelt: “Als Gert er doorheen zat, reed ik naar Gotem en hielp ik hem stenen breken en spraken we over het leven en dan kreeg Gert weer de spirit om door te gaan.”
Ook al ziet Reset Home er robuust uit, het werk van Robijns gaat veelal over fragiliteit. Fragiel is zijn grootmoeder die niet meer op zichzelf kan wonen en steeds meer houvast kwijt raakt. En het thema zie je ook terug in de gevels van het oude huis die niet alleen omhoog gehouden kunnen worden. De kunstenaar zou graag zien dat beschouwers van zijn wel dit zien en voelen.
Wennen aan zotheid
De vader van Robijns herkent de fragiliteit die Gert in zijn werk stopt en vertelt tijdens de opening: “Dit is de eerste keer dat ik het huis bezoek, ik heb er niet naar durven kijken gedurende de laatste twee jaren dat Gert er mee bezig was… Vooral niet toen hij het oude huis aan het afbreken was. Het was te emotioneel, maar … het went. Ik heb Gert altijd in al zijn projecten gesteund, maar dit kon ik niet. Het was te dichtbij. En wat de buurtbewoners er van vinden? Sommigen vinden het mooi en anderen vinden het maar niks. ‘Wat heeft die hier nu weer gebouwd?’ zeggen ze. En voor mij, ja het is mooi en het went.”
Een bewoner uit het dorp legt tijdens de opening van Reset Home zijn visie op Robijns werk uit: “In het begin had ik niks met kunst en snapte ik niet waar Gert mee bezig was. Ik vond het een heel gek project. Hij wilde het huis verbouwen maar dan twee muren laten staan, totaal zonder functie! En die muren zijn nog lastig omhoog te houden ook! Totaal zot! Maar nu… het valt direct op, die blinde gevels. Nu snap ik waar het om gaat bij Gert: hij wil balans zoeken. Althans dat is mijn interpretatie van zijn project. Hij heeft zeker mijn interesse in kunst gewekt met Reset Home.”
Al met al heeft het opruimen van stapels stenen door de kunstenaar al de nodige momenten van trilling en hoop teweeg gebracht, zo blijkt uit reacties van het publiek tijdens de opening. En dan te bedenken dat de uiteindelijke ‘Wake’ fase spoedig in zal gaan met de komst van Luc Tuymans.
Prachtig werk en mooi artikel!