Sonsbeek 16, een heroverweging

Dik feest in Arnhem was het, toen drie weken geleden Sonsbeek 16 opende. In het openingsweekend kon je echt waar over de koppen lopen in het park. Nu de confetti is neergedaald en de landelijke pers juichend superlatieven bezigde over het ‘transaction’ concept van de Indonesische curatorengroep ruangrupa, doen we nog een rondje. De Arnhemmers zelf zijn er ook wel druk mee, er zijn spreuken aangebracht op werken, er wordt druk gesocialised in de kunstpaviljoentjes. Kunstenaar E. Pietersen heeft zelfs illegaal een beeld erbij geplaatst. Uiteraard kan ruangrupa zich hier helemaal in vinden, maar de gemeente riep op dat de bevolking vooral niet moet denken dat ze zomaar beelden erbij kunnen gaan zetten.

In het park staan een aantal werken, waarvan ik er al een aantal noemde in het vorige stuk. De spektakelstukken staan zo’n beetje aan de rand, zichtbaar vanaf de weg. Rob Voerman (uit Arnhem) bouwde een beeldschoon paviljoen over de waterval heen. Het licht wordt gefilterd door paars en groene raampjes, en gereflecteerd in het water. Je kunt er gaan zitten en discussiëren over economie en banken, maar ik stond er liever wat te mijmeren. Het is prachtig, ergens doet het denken aan een soort van Aziatisch toeristisch ding, waar je langs komt onderweg uit de bergen.

Maze de Boer ruilde een Nederlands speeltuintje om met eentje uit Jakarta. Het kleurige ensemble van schommels en glijbaan staat nu in het Sonsbeekpark, terwijl een waarschijnlijk oerdegelijk Hollands fabricaat nu daar staat. Indonesische kindjes zijn duidelijk veel kleiner. Nadere beschouwing leert dat er wel heel makkelijk vingertjes bekneld kunnen raken, en onder de speeltoestellen liggen betonnen tegels, dat is hard vallen op je indo/nl snoetje.

Bij de Chinees staat een hele grote tent die gemaakt is van reddingsvesten. KUNSTrePUBLIK uit Berlijn heeft het bedacht. Het moet een alternatief parlement zijn, met luide spreekkoren die met oplossingen aankomen voor de huidige crisis. De grondvorm is die van een ster uit de Europese Unie.

Verder op in het park staat de nep Folkert de Jong er best nog mooi bij, inmiddels voorzien van een A4tje met daarop een gedicht van aan amateurdichter. Je kunt veel zeggen, maar interactie hebben de jongens van ruangrupa in ieder geval wel opgeroepen. En we zijn pas drie weken onderweg. Het werk van Slavs en Tatars (Berlijn) is wel echt tenenkrommend slecht. Zij hebben een compositie gemaakt van boomstammen in rechte lijnen, en ergens in de bomen hangen uitgezaagde vingers in multiplex, te wijzen naar het oosten. Een stilteplek, volgens de plattegrond en de suppoost. Verspilde moeite, eerder.

De bijdrage van Rosella Biscotti (Brussel) is ook niet indrukwekkend. Het is een verlaten dierentuin, waar de neushoorns zo aan kunnen schuiven om te happen van de hoog opgehangen bossen gras. Er liggen bakstenen in een cirkel, als dier kun je hierin spelen met een grote bal. Het is niet poëtisch, niet bijzonder goed gemaakt. Zelfs als je weet dat de bakstenen van oorsprong uit Gelderland komen, naar Batavia zijn verscheept en via het vliegtuig weer in Sonsbeek zijn beland maakt het geen verschil.

Gelukkig staat het bakhuisje van Alphons ter Avest nog altijd te schitteren in de zon. Wekelijks worden hier allerlei broden en taarten gebakken, in de oven die gestookt wordt met hout uit de constructie. Maar daar is nu nog geen duidelijk gat in te ontdekken.

Sonsbeek 16 strekt zich uit over de stad en het museum. De installaties in de stad zijn voornamelijk gesitueerd vlak bij het station en het sympathieke café Stella By Starlight. In het parkje er tegenover is een ‘kattenspeeltuin’ gemaakt van vintage tafels die wankel op elkaar zijn gestapeld, en aan de poten zijn tweedehandsboeken bevestigd door Mark Salvatus (Manilla). Daar had, met alle respect, toch echt niet een kunstenaar voor uit de Filipijnen voor moeten overkomen. Het slaat echt nergens op, en gegarandeerd is het over drie weken weggerot.

Dieptepunt van dit deel van de route is de tegel (één van 12 verspreid over de stad) die bij het station is neergelegd tussen het plaveisel. Arnhem heeft net als veel andere steden een stationstrauma. Het duurde ongeveer twintig jaar voor de bouwput verdwenen was. Maar nu het af is, is het echt een plaatje en de ellende vergeten. Komt er een kunstenaar (Michael Blumm) uit Canada die het nodig vindt nog eens keihard op het litteken te trappen met een totaal misplaatste tekst over het station, iets met een opengeklapte vagina. Natuurlijk is het een functie van kunst om kritische vragen te stellen, maar waarom een kunstenaar die helemaal niets van de geschiedenis af weet, laat staan dat ie over de bouwput is gestruikeld, zo’n bijdrage moet leveren? Het is een misser van jewelste. Elders in de stad heeft hij volgens hetzelfde principe gewerkt, een aantal tegels zijn al kapotgemaakt of beklad. De muurschilderingen her en der, zoals die van Fintan Magee maken nog wel iets goed.

Museum Arnhem herbergt de tentoonstelling TransHistory. Het is een tentoonstelling over persoonlijke verhalen met de nadruk op kolonisatie. Deze verhalen, oud en nieuw, zijn in een dynamische presentatie opgesteld zodat je ook ziet dat er eigenlijk weinig verschil is tussen vroeger en nu. Dat grenzen in tijd eigenlijk niet bestaan. Mooi beeld van Roy Villevoye, en een beeldschone installatie van de Tsjechische Eva Kotatkova. Levensgrote poppenkastpoppen komen ieder weekend tot leven in een vreemde kantoorachtige setting, met de Rijn op de achtergrond. De poppen zijn gebaseerd op poppen uit het Nederlands Openluchtmuseum, het verhalenmuseum bij uitstek. Het is de moeite waard om door het museum te lopen, en een ware verademing na de Sonsbeek- aanfluiting in de stad zelf.

Resumerend: De Arnhemse kunstenaars Rob Voerman en Alphons ter Avest leverden het fraaiste werk in het park. Het park zelf is natuurlijk fijn, maar wat het in deze editie van Sonsbeek vooral de moeite waard maakt zijn de werken van vorige edities die zijn blijven staan want aangekocht. Daarbij verbleken eenvoudigweg een heleboel werken van deze aflevering. In Museum Arnhem is een degelijke, sterk inhoudelijke tentoonstelling ingericht waardoor Sonsbeek 16 de diepte krijgt die het elders mist.