- Kunst als intrinsiek onderdeel van je leven: jong geleerd is oud gedaan. Lina, dochter van kunstenaars Teguh Hartanto & Su Tomesen.
Bij de bekendmaking van de AFK prijzen afgelopen donderdagavond in Paradiso werd een genomineerde gevraagd: “moet kunst er toe doen?”.
Kunst is een reflectie van een bepaalde tijd en gebied/context waarbinnen een kunstenaar werkt. Ook een stroming als het minimalisme waar kunst teruggebracht werd tot pure vorm en esthetiek van een object doet er toe en biedt een historisch perspectief. De werken reflecteren de vrijheid en artistieke mogelijkheden binnen die heel specifieke tijdsperiode en woon/werk gebied -het optimistische oppermachtige Amerika volop in sterke economische groei na WOII- van die selecte groep kunstenaars om zich terug te trekken en te focussen op pure vorm en esthetiek. Als je rondloopt in een museum als DIA Beacon zijn er ineens even helemaal geen kwesties, geen opinies, geen verschillende zienswijzen meer. Alles draait om pure vorm en esthetiek, een ongekende vrijheid en luxe die zelden tot nooit beschikbaar is voor kunstenaars (of publiek).
What we overlooked is een selectie van werken uit het Museum Arnhem. Het museum heeft in de afgelopen 25 jaar een brede internationale verzameling opgebouwd. De tentoonstelling is een reflectie van de wereld in die periode en is weer een goed voorbeeld van kunst die er toe doet! Toch bekroop me onmiddellijk een onbehagelijk gevoel. De kwaliteit van de werken en de kunstenaars is prima en laat de fase van de carrière zien van de kunstenaars en welke kwesties speelden in die periode. Er is ook helemaal niets mis met het Museum Arnhem die met een relatief klein budget een werkelijk interessante collectie heeft opgebouwd. Niets dan hulde voor Mirjam Westen die er voor koos in lijn met Sandberg te kiezen voor betaalbare werken van internationale kunstenaars in het begin van hun carrière.
Maar het is oneigenlijk om rond te lopen in een locatie als Framer Framed en daar een overzicht te zien van internationale kunst van de afgelopen 25 jaar. Ik verwacht in plekken als Framer Framed, W139, Nieuw Dakota, de Appel etc. actuele kunst te zien. Een overzicht van de afgelopen 25 jaar is in mijn optiek toch echt meer op zijn plaats in een museum. Dat is dan ook gelijk de zere plek in het verhaal want in Amsterdam is er geen hedendaags museum dat de functie om breed internationaal werk te laten zien op zich neemt. Het is fascinerend ermee geconfronteerd te worden dat musea in steden als Arnhem, Sittard, Den Haag, Eindhoven, Rotterdam, Amersfoort en zelfs Zwolle de afgelopen 2 decennia een bredere internationale visie, beleid en collecties maken en tonen dan Amsterdam.
Mijn favoriete werk in deze tentoonstelling is van Araya Rasdjarmerearnsook, Village and Elsewhere: Artemisia Gentileschi’s Judith Behading Holofernes, Jeff Koons Untitled, and Thai Villagers uit 2011. De video laat een monnik zien die praat met de bezoekers over de 2 schilderijen die te zien zijn, wat zien we? Wat zijn de verschillen? Wat is het verhaal? Het laat je hardop lachten om jezelf om te zien en horen wat mensen opmerken over die schilderijen. De schilderijen en de mensen erin vinden ze maar lelijk, waarom zou je zoiets maken en waarom zou je er in godsnaam naar kijken? Hun eigen beelden zijn veel mooier en betekenisvol.
Maar de monnik weet handig alles terug te brengen naar de eigen omgeving. In dit geval het eigen Thaise dorp of stad waar een man er een buitenvrouw op na houd wat slecht is of kan afgelopen. De koppeling word dan al gauw gemaakt naar het derde voorschrift uit de Dhamma in het boeddhisme: “ik zie af van seksueel wangedrag” en de gevolgen die dat heeft als je dat niet doet. De kijkers hebben de toegang tot de schilderijen gevonden en vinden ze nu toch wel mooi. Ik weet het natuurlijk niet zeker maar ik vermoed dat Koons noch Gentileschi de werken gemaakt hebben met het derde voorschrift in “mind”!
Hetzelfde gevoel bekroop me dat ik had toen ik in het Surinaams Museum liep eind jaren 90, dat toen bijna 2 decennia afgezonderd was van de rest van de Wereld. Alsof Amsterdam in een vacuüm bestaat en een enorme inhaalslag aan het maken is die ze eigenlijk nog steeds niet willen maken want de inhaalslag gebeurt in een totaal verkeerde ruimte. In Framer Framed dat eigenlijk actuele kunst zou moeten laten zien, zien we “oude kunst” die in musea thuis hoort van international erkende kunstenaars als Kara Walker, Remy Jungerman, Meshec Gaba en Zaneli Muholi. Kunstenaars die we elders in de wereld, London, Tokyo, Nairobi, New York, Istanboel, Helsinki de afgelopen 25 jaar hebben kunnen volgen. Die spannende toffe experimentele en controversiële werken maken en zich ontwikkelden, groeiden en een volwaardige positie veroverden in de internationale kunstwereld. Ik heb de afgelopen 25 jaar een vloot van nieuwe kunstenaars zien opstaan in Nederland en daarbuiten die waanzinnige kunst maken waar je hart een slag van mist.
In Amsterdam zijn deze kunstenaars niet tot nauwelijks te zien de afgelopen 25 jaar en vaak ook nog slecht gepresenteerd. De Zuid Afrikaanse Marlène Dumas heeft zich met een zeer fikse donatie moeten inkopen in het SMA en mocht toen haar MOMA tentoonstelling bij het SMA laten zien, SMA had voor de verbouwing met trots haar moeten vragen om met een tentoonstelling van haar werk het gebouw af te sluiten voor de verbouwing en dan aan het MOMA moeten verkopen! Topverkoper op de afgelopen fairs Kerry James Marshall zien we in Antwerpen en Kopenhagen, niet in Amsterdam. Smaakmaker en ja “Enfant terrible” Okwui Enwezor werkt in Kassel, München en Venetië maar werd bij SMA terzijde geschoven als niet relevant.
Internationale kunst en de rest van de wereld zijn blijkbaar relevanter in een klein dorp in Thailand. De groep kijkt met open blik en de benodigde nieuwsgierigheid naar de kunstwerken. Ze vinden het niet mooi en begrijpen er niets van. De kunst komt uit een totaal andere cultuur, context en religie. Toch zijn zelfs de oude oma’s van het platteland in Thailand in de video in staat om interesse te tonen in kunst uit dat vreemde rare Westen. Hun blik is open genoeg om daar met dialoog toegang toe te krijgen en het dan weten te waarderen voor wat het is. En wij in Amsterdam met alle middelen en educatie tot onze beschikking zitten muurvast met onze ogen dicht in een tunnelvisie en zijn alle nieuwsgierigheid in de rest van de wereld verloren.
Wat een gemiste kansen, wat een armoe, “What we have overlooked” indeed!
Meschac Gaba – Unisa building, 2007.
Kara Walker – Scene 7 van ‘The emancipation approximation’, 1999-00.
Remy Jungerman – Zonder titel, 1999.
Regina José Galindo – Peso, 2006.
Roshini Kempadoo – Ecu-European Currency Unfolds, Nederland, 1992.
Monali Meher – But I was never a bride, 2004.
Zanele Muholi – Miss D’vine I, 2007.
Kunstenaars: Lida Abdul, Özlem Altin, Carlos Amorales, Atousa Bandeh, Melanie Bonajo, Dineo Seshee Bopape, Esiri Erheriene-Essi, Angèle Etoundi Essamba, Meschac Gaba, Regina José Galindo, Remy Jungerman, Roshini Kempadoo, Monali Meher, Zanele Muholi, Ria Pacquée, Araya Rasdjarmrearnsook, Laura Samsom-Rous, Michael Tedja, Lidwien van de Ven, Kara Walker, HW Werther. Curator: Mirjam Westen.
Foto’s: Michiel Landeweerd voor Framer Framed (installatie shots), Collectie Museum Arnhem en kunstenaars.
Leave a Reply