In het Museum Kunstpalast opende in april een grote overzicht tentoonstelling van de 16e eeuwse kunstenaar / hofschilder Lucas Cranach. Cranach inspireert veel hedendaagse kunstenaars en in de tentoonstelling is ook ruimte gemaakt om een selectie van deze werken en de invloed die zij eeuwen later nog hebben te laten zien. Een succesvolle formule die tegenwoordig wel vaker gemaakt wordt om meer publiek te trekken en de oude werken aantrekkelijker te maken voor publiek om te leren kennen. Zo schreef ik eerder ook al over de tentoonstelling Botticelli Reimagined in het Victoria & Albert Museum in London.
Zelfportret, 1531.
Adam & Eva, 1510.
- Martin Luther en zijn vrouw Katharina von Bora (1526).
2017 is het Luther jaar, 500 jaar geleden (31 oktober, 1517) spijkerde Luther zijn 95 grieven tegen de katholieke kerk aan de deur van de kasteel kapel in Wittenberg, Duitsland. Dit was het begin van de protestante reformatie die de basis vormde voor “de Westerse beschaving” van de eeuwen erna.
Cranach en Luther waren beste vrienden. Cranach was getuige op het huwelijk van Luther met Katharina von Bora en was de peetvader van hun eerste kind.
- Portret van een vrouw (1508).
Cranach had een actieve handelsgeest en reisde veel in heel Europa en Rusland. We weten dat hij ook Amsterdam bezocht, van de jonge vrouw hierboven word vermoed dat het een vrouw is die hij daar ontmoette. Ze heeft een vrome houding, haar handen zijn als in gebed, haar hoofd licht gebogen. Ook de hoofddoek die zij draagt is een onderdeel van de dracht van vrouwen kenmerkend voor de Nederlanden.
De tentoonstelling is interessant vooral ook omdat we het proces achter het maken van de schilderijen te zien krijgen. Zo zijn er veel röntgenfoto’s van de werken gemaakt waaruit door de expert en met de technologie van tegenwoordig afgeleid kan worden hoe Cranach te werk ging. Hij schetste de werken die dan ingevuld werden door zijn 30 assistenten. Als laatste deed hij dan nog de finishing touch. Cranach was hofschilder met een handelsgeest. Terwijl hij op zijn handelsreizen ging waren in zijn atelier die 30 assistenten druk bezig zijn werken te maken. Zoals we dat tegenwoordig ook zien bij onder andere Kehinde Wiley die assistenten in China aan zijn schilderijen laat werken.
Ook te zien in de tentoonstelling is dat van Cranach gezegd wordt dat hij “de productielijn” ontwikkelde. Hij liet de assistenten de favoriete beeltenissen die goed verkochten kopiëren. Zo bestaan er dus diverse werken die praktisch hetzelfde zijn waarvan een origineel door Cranach en dan diverse kopieën gemaakt door zijn assistenten. Heden ten dage denken verschillende eigenaren/musea dat ze een originele Cranach hebben en dat blijkt dan uiteindelijk toch niet zo te zijn. In de tentoonstelling laten ze een serie van deze zelfde werken zien en ook het onlangs ontdekte origineel van Cranach uit de collectie van het Brits Koningshuis dat tot voor kort toegeschreven werd aan een heel andere schilder uit een andere periode, maar het origineel is van een werk waarvan diverse andere verzamelaars/musea ook zeggen een origineel te hebben.
Er is een ruimte te zien waarin we zien hoe Cranach zijn pigmenten maakte, hij gebruikte hiervoor onder andere oker, kobalt, malachiet, aruriet, meekrapwortel, enz. En een ruimte waar we zien hoe de houten panelen waarop hij schilderde gemaakt werden en welke bomen hij gebruikte. Je ziet bij veel panelen dat ze “de ronding” van de stam hebben tegen de lijst waar ze in getoond worden.
Cranach mocht dan wel een hofschilder zijn, hij zorgde er wel voor dat het duidelijk was dat het zijn werk was door een duidelijke signatuur achter te laten, soms gewoon midden in een schilderij alsof hij een “post-it” in het schilderij plakte of door zijn persoonlijke zegelring ergens in het tafereel te schilderen.
- Het ongelijke paar: Oude vrouw en jonge man (1520/22).
“OC” the Original Cougar …
Cranach schilderde verschillende ongelijke paren, het was een van de hoofdthema’s in zijn werk en niet alleen oude mannen met jonge vrouwen.
Oude man smoorverliefd, 1537.
Het ongelijke paar, 1530.
Venus en Cupido, 1508/09, houtsnede.
- Venus en Cupido, 1509.
De transparante doek als een sjerp voor vrouwen en mannen of als hoofddoek van de vrouwen is typisch voor de schilderijen van Cranach, je ziet ze overal terug. Geslachtsdelen of schaamhaar ik heb het niet kunnen ontdekken, “Brasilian Wax” was in de 16e eeuw blijkbaar ook al erg in zwang…
Pablo Picasso, Venus & Cupido, 1968.
Judith en het hoofd van Holofernes (1530).
Yasumasa Morimura, Moeder (Judith II), 1991, foto.
Portret van een jonge vrouw, 1526.
Andy Warhol, Portret van een jonge vrouw (na Cranach), 1984.
- Leila Pazooki, Concurrentie voor Justitia van Lucas Cranach, Project Fair Trade, 2011.
Het gedachtegoed van Cranach navolgend gaf Pazooki 100 Chinese kunstenaars de opdracht om Justitia van Cranach na te schilderen volgens een beschrijving die ze gaf van het werk. Hier hangen ze naast het origineel van Cranach.
Nog te zien t/m 30 juli 2017
Museum Kunstpalast
Kulturzentrum Ehrenhof
Ehrenhof 4-5
D-40479 Düsseldorf
www.smkp.de
De tentoonstelling heeft een catalogus
Foto’s: Museum Kunstpalast / Stefan Arendt, LVR-ZMB
Leave a Reply