- V.l.n.r. Julia Bryan-Wilson, Cecila Vicuña en Miguel A. López.
Miguel A. López, curator en een van de vijf directeuren van TEOR/éTica (scrol naar beneden voor de Engelse versies van de website pagina’s) maakte met Seehearing the Enlightened Failure een liefdevolle overzicht tentoonstelling en publicatie over kunstenaar, dichter en activist Cecilia Vicuña.
wdw.nl/en/our_program/exhibitions/cecilia_vicu_a_a_retrospective_exhibition
De reikwijdte van de kunstenaar in haar werk in tijd (jaren zestig tot nu) en in diverse media (schilderen, performance, assemblage, tekst, textiele vormen, installatie, video, animatie, fotografie) in de tentoonstelling is overweldigend. Door Miguel A. López’ jarenlange onderzoek naar deze kunstenaar en door de werken niet chronologisch in de tijd te presenteren maar ons deelgenoot te maken van de urgentie van de kunstenaar weet López een perfecte balans in zowel de tentoonstelling als in de publicatie te vinden.
Pueblo de altares, 1990–2019, installatie van 60 Precarios (precaire objecten).
Pueblo de altares, 1990–2019, installatie van 60 Precarios (precaire objecten), detail 1.
Pueblo de altares, 1990–2019, installatie van 60 Precarios (precaire objecten), detail 2.
Pueblo de altares, 1990–2019, installatie van 60 Precarios (precaire objecten), detail 3.
Pueblo de altares, 1990–2019, installatie van 60 Precarios (precaire objecten), detail 4.
Pueblo de altares, 1990–2019, installatie van 60 Precarios (precaire objecten), detail 5
De urgentie van de kunstenaar spreekt uit haar werk in de gekozen materialen en media. Vicuña laat zich niet tegenhouden door een gebrek aan materialen of toegang tot media. Vicuña gebruikt wat ze om haar heen vindt: grond, zand, takjes, draad, hout, stenen, het worden assemblages en installaties. De kleine precaire objecten lijken bijna achteloos gemaakt, zoals we allemaal wel eens in gedachten zijn en je handen automatisch iets doen waar je je ineens bewust van wordt. Hier vinden haar handen meditatief de kwetsbare balans van verschillende willekeurige gevonden materiaal met verschil in gewicht, vorm en dichtheid.
De werken zijn eenvoudig en simpel, de veelheid ervan maakt dat de rust waarin het gemaakt lijkt op je overslaat en je je op het bankje kan verliezen in de werken, de omgeving valt weg. De vergankelijkheid, wat als iemand het raam open zet en ruimte geeft aan wind of regen, beneemt je bijna de adem en maakt dat je je realiseert hoe bijzonder het is dat je tijd kan doorbrengen met deze werken.
Chile Salutes Vietnam, 1975, pigment op kaasdoek, 228,6 x 213,36 cm (workshop in Bogota)
Quipu menstrual (la sangre de los glaciares), 2006, installatie met wol.
Het gekozen materiaal maar ook de locaties die ze kiest hebben op zich al zeggingskracht. Hiermee kaart ze bijvoorbeeld problemen aan door te werken in openbare ruimtes als parken en pleinen, zoals in Chile Salutes Vietnam, waar ze de werken en daarmee het politiek geladen onderwerp onder de mensen, in het park in Bogota bracht, waar ze er workshops mee deed.
Het laat ook haar blik op kunst, kunstcriteria, de kunstwereld en de vergankelijkheid van kunst zien. Het gebruik van de rode wol in Quipu menstrual maakt niet alleen letterlijk door de rode kleur een relatie met menstruatie, het gebruik van wol maakt een associatie op een onbewust niveau.
Zijn het niet altijd de vrouwen die spinnen, breien, kleding maken, kinderen aankleden, wassen, strijken en verstellen, waarmee ze het heeft over feminisme.
Een derde laag associeert met de kunstwereld waar textiele kunst vrijwel onbewust direct aan vrouwen toegeschreven wordt en daarmee artistiek en economisch als minder waardevol gezien wordt. Het werk is gemaakt door gemeenschap waar ze werkt met een grote groep mensen die ze de wol laat uitpluizen tot lange repen van vilt en opgehangen aan het plafond wordt het een speelse installatie waar je eigenlijk het liefst een interactie mee zou willen hebben.
Iets wat de tentoonstelling van Ernesto Neto waar ik eerder over schreef zo’n feestje maakte. Hier neemt de “white cube” de interactie weg en maakt het werk tot kunst in de Westerse traditie, iets waar je op afstand naar moet kijken en het van vergankelijkheid beschermd moet worden en zijn waarde moet behouden. Iets waar ik me van afvraag of dat wel de inzet van de kunstenaar is, zoals ze zelf zegt:
Half of my biography consists of events that didn’t happen.
Half of my work tends to disappear.
Cecilia Vicuña, 1973
Trailer Kon Kon, documentaire
Als alle materiaal haar ontbreekt, heeft ze zichzelf en is haar medium performance, tekst of poëzie en altijd is er de interactie met en zorg over haar omgeving zoals in de documentaire Kon Kon waar ze laat zien dat poëzie niet elitair is maar iets van het volk is door willekeurige mensen op straat de vraag Wat betekend poëzie voor jou? te stellen.
Wat is poëzie voor jou?
Die gemeenschap en omgeving zijn er ook als ze media als olie of video gebruikt en ze zich uit door verhalen te vertellen die dicht bij de mensen staan, uit de orale geschiedenis die niet altijd wetenschappelijk bewezen is. Dit zien we in de animatie Paracas gebaseerd op figuren die terug te vinden zijn in Paracas textiel. Vicuña neemt de vrijheid te associëren op haar geschiedenis in een stop motion animatie met de figuren die te zien zijn in de oude textiel.
Paracas, 1983, 16 mm digitale transfer, 18:26 minutes.
Vicuña laat ze zich niet verleiden door criteria van “de kunstwereld en markt” om door hen “serieus” genomen te worden. Haar beeldtaal is altijd toegankelijk en herkenbaar voor iedereen, hoog en laag, jong en oud. In alle werken is er die bedrieglijke eenvoud zoals in Ángel de la menstruación die haar werken zo toegankelijk maakt en me doet denken aan de engelen van Paul Klee.
Ángel de la menstruación, 1973, olie op canvas, 57,1 x48,2 cm (boekomslag)
Paul Klee, Descending Angel, 1918, waterverf
Janis Joe (Janis Joplin/Joe Cocker), 1971, olie op canvas, 150 x 150 cm (foto: Jeroen Lavèn).
La mulata costena de colombia, ca 1977, olie op canvas, 119,4 x 99,7 cm.
Lenin, 1972, olie op canvas, 69,9 x 51,1 cm.
Mede door de curatoriele keuzes is het mogelijk dat we kennis maken met een kunstenaar die deel is van de wereld en de gemeenschap en de wereld en gemeenschap deel van haar. De werken die we zien zijn een personificatie van de ziel en emoties, liefde, pijn, plezier en kritiek uit de gemeenschap.
Hiermee kijken we niet langer naar een ander maar geeft López ons, via de kunstenaar en haar werk, toegang tot een voor ons onontgonnen deel van de wereld en onszelf. López laat ons via de gepresenteerde kunst nadenken over keuzes, die we tot onze beschikking hebben en maken, die van invloed zijn op gemeenschap en de wereld at large en daarmee ook in de culturele wereld en de onbetwistbare connecties die daarin wereldwijd bestaan zoals Vicuña laat zien in haar werk Frente cultural.
Frente cultural, 1973, olie op canvas, 79 x 63 cm.
Met de komst in 2018 van Sofía Hernández Chong Cuy, haar kennis en netwerk, als directeur van Witte de With, opent de wereld van Latijns Amerikaanse kunst voor bezoekers in Nederland. De nu gepresenteerde kunstenaars en kunst geven veel achtergrondinformatie en context, wat ons een andere blik biedt op de geschiedenis en actualiteit van een gebied dat eerder niet of nauwelijks, en dan alleen vanuit een westers perspectief, voor ons in Nederland beschikbaar was.
Cecilia Vicuña is een dichter, kunstenaar, filmmaker en activist. Haar werk gaat over hedendaagse actuele problemen, ecologische vernietiging, mensenrechten en culturele homogenisering. Ze is geboren en getogen in Santiago de Chile. Sinds de vroege jaren zeventig, na de militaire coup tegen de verkozen president Salvador Allende, ging ze langdurig in ballingschap.
Haar werk is internationaal te zien onder andere in ICA en Whitechapel in London, MOMA en Whitney in New York en MAM in Brazilië. Ze publiceerde 22 poëziebundels en werd in 2015 “messenger lecturer” aan Cornell Universiteit. Op het moment woont en werkt ze in Chili en New York. Vicuña wordt vertegenwoordig door galerie Lehmann Maupin (New York e.a.).
Cecilia Vicuña, a retrospective exhibition
Curator: Miguel A. López
zondag 26 mei t/m zondag 10 november 2019
Witte de With Centrum voor Hedendaagse Kunst
Witte de Withstraat 50
3012 BR Rotterdam
T: +31 (0)10 411 01 44
Open: dinsdag t/m zondag: 11.00 – 18.00 uur (maandag gesloten)
wdw.nl/en/our_program/exhibitions/cecilia_vicu_a_a_retrospective_exhibition
Seehearing the Enlightened Failure publicatie.
Bij de tentoonstelling is een prachtige publicatie uitgegeven Cecilia Vicuña, Seehearing the Enlightened Failure samengesteld door Miquel A. López. Met kleurenfoto’s van circa 120 werken van de kunstenaars en tekst bijdrages van: Dawn Adès, Julia Bryan-Wilson, Lucy Lippard, Miguel A. López, Carla María Macchiavello en Cecilia Vicuña.
Uitgegeven door Witte de With en vormgeving door Studio Manuel Raeder.
Prijs € 35, ISBN 978-94-914355-9-1
Leave a Reply