De tentoonstelling KAZAL was eerst te zien in Haïti en ging als reizende tentoonstelling vervolgens naar de Bamako foto biënnale in Mali. Andere geplande locaties werden geannuleerd wegens COVID. Framer Framed maakte gelukkig alsnog nu het weer kan ruimte. Fijn want het is echt bijzonder dat we een tentoonstelling uit Haïti te zien krijgen en al helemaal dat er bij de opening fotografen aanwezig waren vanuit Haïti. Het was een lang en moeilijk proces maar met zachte doch aanhoudende druk vanuit het management van financier FOKAL (George Soros/Open Society) werden er uiteindelijk visa verstrekt voor twee fotografen. Ik was niet de enige die zich realiseert hoe uniek dat is, de stoelen in de zaal waren allemaal bezet.
Kazal (Cazale) is een agrarische gemeenschap in Arcahaie, een arrondissement waar 130 duizend bewoners wonen. Een bergachtig gebied in het westen van Haïti, op 100 kilometer ten noorden van de hoofdstad Port-Au-Prince. Napoleon stuurde in het beging van de 19e eeuw een groot Poolse Legioen naar Haïti om tegen de Haïtianen vrijheidsstrijders te vechten en het land weer onder de Franse heerschappij te krijgen. Napoleon gaf de indruk dat als de Polen, zelf onder de heerschappij van Frankrijk, hem hiermee hielpen zij hun land terug zouden krijgen met de leuze ‘For yours and our Freedom’. Eenmaal aangekomen in Haïti hadden de soldaten al gauw door dat ze voor de gek gehouden werden. Ze deserteerden en liepen over naar de kant van Haïti. Na het uitroepen van de vrije staat Haïti (1804), dat liep slecht af voor de witte mensen in het land, maar de levens van de soldaten van het Poolse Legioen werden gespaard door de leider van de revolutie, Jean Jacques Dessalines. Ze vestigden zich in het bergachtige gebied in het Westen het tegenwoordige Kazal. Men zegt dat het een samenvoeging is van het Creoolse woord Kay (thuis) en Zalewski (een populaire Poolse familienaam): Het Thuis van Zalewski.
In KAZAL – Narrating Haitian Memories documenteren zes fotografen van Kolektif 2 Dimansyon (K2D), ‘het geheugen’ over de gruwelen ten tijde van het Duvalier-regime (1957-1971: François Duvalier, bekend als Papa Doc en 1971 – 1986: Jean Claude Duvalier bekend als Baby Doc). In 1969 protesteerden de agrarische gemeenschap van Kazal tegen het Duvalier regime vanwege de hoge belastingen die opgelegd werden en het verbod op het gebruik van water uit de rivier de Torcelle de omringende landbouwgronden te irrigeren. Tussen 27 maart en 11 april 1069 sloegen soldaten en militieleden de opstand van de boeren en tegenstanders tegen Duvalier’s regime in het gebied, neer in een nog steeds niet officieel erkend Bloedbad van Kazal. De militie plunderde het gebied, verkrachten vrouwen en meisjes en staken huizen en schuren in brand. Bewoners zochten toevlucht in het bos en hielden zich in leven met rauwe aardappelen en water uit de rivier, velen overleefden niet of zijn altijd vermist gebleven.
Drie jaar lang bezochten 6 fotografen van K2D Kazal en gingen daar in gesprek met
de huidige bewoners in het gebied op zoek naar het collectief geheugen van dit bloedbad. In een publieke talk met fotografen Georges H. Rouzier, Reginald Louissaint Jr. en beeldend kunstenaar Tessa Mars, gemodereerd door wetenschapper Alessandra Benedicty-Kokken, vertellen de twee fotografen hoe moeizaam en langdurig het proces was om het vertrouwen van de bewoners te winnen. In het huidige Kazal leven nazaten van bewoners die onderdeel waren van het Duvalier- regime en militie samen met de nazaten van de boeren die in opstand kwamen en tegenstanders van het regime. Om zo harmonieus mogelijk te kunnen leven vandaag de dag wil men de geschiedenis vooral het liefst zo snel mogelijk vergeten en de ervaringen (pro of contra) werden dan ook niet doorgegeven aan de volgende generatie(s). K2D slaagde er langzaam in het vertrouwen te winnen, de bewoners en het dagelijks leven in het huidige Kazal te fotograferen en in gesprekken met bewoners fragmenten van het collectief geheugen, uit eerste, vaker uit tweede hand en daardoor subjectief, te verzamelen.
De tentoonstelling is opgedeeld in 5 delen: Dlo (water), Mistik (mystiek), Latè (aarde), Memwa (geheugen), Leta (state). Zoals de fotografen aangeven in het gesprek het blijft een onvolledige reconstructie, maar zonder reflectie op het complex verleden is er ook geen toekomst voor Haïti. Fotografie is hun middel om geheugen vast te leggen en het gesprek en de dialoog op gang te brengen om het verleden het collectief geheugen dat bewoners van Haïti met zich meedragen te verwerken, te genezen, en de kracht te vinden en om samen aan een toekomst van Haïti te bouwen.
Naast de foto’s van K2D zijn er hier in Framer Framed, een aantal schilderijen en een sculptuur van Tessa Mars te zien die aansluiten bij de uitgesproken wens van de fotografen voor documenteren van verleden, verwerking, genezing en empowerment.
De binding met en toewijding voor Haïti van de kunstenaars is zichtbaar in de werken en als ze spreken. In de talk verteld Mars dat Haïti haar kern is, persoonlijk en in haar werk. Als ze voor haar werk buiten Haïti is, wat gezien haar succesvolle praktijk internationaal steeds meer is, heeft ze altijd heimwee en voelt ze zich ontaard. Niets is zo pijnlijk voor haar is om landgenoten als diaspora bestempelt te worden al is die grappende wijze.
Audio gesprekken:
memwakazal.com/retrouvez-kazal-en-audio-en-cr%C3%A9ole
KAZAL catalogus:
memwakazal.com/livre
Te koop bij Framer Framed: 30 euro
Kunstenaars: Kolektif 2 Dimansyon: Edine Célestin, Fabienne Douce, Reginald Louissaint Jr., Mackenson Saint Felix, Moïse Pierre, Georges H. Rouzier & Tessa Mars.
Curator: Nicola Lo Calzo.
De reizende tentoonstelling is mede mogelijk gemaakt door FOKAL
Meer over de geschiedenis van Haiti:
The Citizenship Experiment. Contesting the Limits of Civic Equality and Participation in the Age of Revolutions
Auteur: Rene Koeken
Publisher: Universiteit van Utrecht
uu.nl/en/publication/the-citizenship-experiment
27 mei – 1 juli, 2022
Framer Framed
Oranje-Vrijstaatkade 71
1093 KS Amsterdam
The Netherlands
t: +31-(0)20-7630973
e: info@framerframed.nl
w: framerframed.nl
Open: dinsdag – zondag, 12:00-18:00
Leave a Reply