De Geert Wilders werken – Een rechtszaak

Geert Wilders, Jonas Staal

Aanstaande vrijdag 3 augustus, om 14:00 uur, Jonas Staal ter Arrondissementsrechtbank te Rotterdam, Wilhelminaplein 125.

U bent van harte welkom.

PLEIDOOI
De Geert Wilders werken – Een rechtszaak

“Beeldend kunstenaar Jonas Staal is door de Nederlandse Staat aangeklaagd voor bedreiging met de dood van een lid van de Staten Generaal der Nederlanden. Dit naar aanleiding van zijn serie van zestien installaties ‘De Geert Wilders werken’ uit 2005, waarvoor politicus Geert Wilders tweemaal aangifte deed bij de politie.
De rechtszaak presenteert hij als een door hem geïnitieerde performance op vrijdag 3 augustus aanstaande, om 14:00 uur, ter Arrondissementsrechtbank te Rotterdam, Wilhelminaplein 125. Hieronder volgt een tekst van zijn hand.

1. Als mens – als kunstenaar – ben ik natuurlijk niet verheven boven het recht, maar met mijn werk streef ik er wel naar bepaalde existentiële – noem het filosofische – onderwerpen te visualiseren en te analyseren. Kunst zelf – het object of de ingreep die als kunst betiteld wordt – verheft zich in die zin dus wel boven het recht, zij streeft naar objectiviteit, naar waarheid. Als kunstenaar heb ik in die zin de verantwoordelijkheid mij aan begrippen als ‘juist’ of ‘onjuist’ te onttrekken, ten dienste van het duiden van dieper liggende kwesties gerelateerd aan de menselijke existentie.

2. Ik ben niet schuldig aan het bedreigen van een politicus, simpelweg omdat dit niet het doel van mijn werk is geweest. Geert Wilders heb ik als symbool gebruikt voor de persoonscultus die is opgetreden sinds de opkomst van de Nederlandse Populistische stroming, waarin een grote vervaging is ontstaan tussen de vertegenwoordiger van bepaalde politieke idealen, en hun boodschap an sich. Dat Wilders zich hierdoor bedreigd heeft gevoeld is iets waar ik geen oordeel over wens te vellen: ik acht mijn doelstelling van het project in die zin van groter belang dan de gevoelens van het individu Wilders, zoals hij zich hopelijk ook ondergeschikt acht aan de doelstellingen die hij als politicus wenst te bewerkstelligen.

3. Ik kaart aan dat Geert Wilders in deze zaak zelf – net als ik – een grote verantwoordelijkheid draagt. Wilders heeft zich sinds zijn intrede in de politiek altijd zeer scherp uitgesproken voor ‘het recht op de vrijheid van meningsuiting’ en daarmee ook voor het aansturen van publiek debat. Hij heeft het hierin opgenomen voor individuen als rechtsgeleerde Afshin Ellian en politica Ayaan Hirsi Ali, die door bedreiging beperkt werden volop van dit recht gebruik te maken, en heeft vaak beroep gedaan op filmmaker Theo van Gogh, die door gebruik van dit recht om het leven werd gebracht. Daarnaast heeft hij ook zelf extreem veel gebruik van dit recht gemaakt, onder meer door de publicatie van de zogenaamde Deense cartoons met afbeeldingen van de profeet Mohammed op zijn politieke website, op het hoogtepunt van een hevige internationale discussie betreffende artistieke vrijheid in 2006. Wat ik hiermee aan wil tonen is het feit dat Wilders al jaren een klimaat vertegenwoordigt waarin individuen worden gestimuleerd zich publiekelijk uit te spreken, ook wanneer dit een boodschap betreft die voor mensen shockerend of zelfs bedreigend over kan komen. Dat is een recht waarvan hij ook zelf veelvuldig gebruik maakt, een recht waar hij dus medeverantwoordelijk voor is, en binnen welke context mijn eigen werk net zo goed valt. Wie op ondubbelzinnige wijze een recht vertegenwoordigt en bevecht, dient te accepteren dat hier een reactie op kan komen, dat deze reactie – in dit geval in de vorm van mijn serie installaties – voor Wilders ongewenst blijkt, is geen reden om deze te veroordelen. Dat hij zijn aangifte jegens mij niet heeft ingetrokken, is in die zin een teken van grote zwakte en hypocrisie binnen zijn eigen discours.

4. Eenieder die zich mengt in het publieke debat accepteert daarmee de verantwoordelijkheid vertegenwoordiger van bepaalde ideeën te zijn, en dus daarmee te worden geassocieerd .Gevolg hiervan is dat in artikelen, columns, cartoons en wat al niet meer de betreffende vertegenwoordiger als zodanig zal worden aangehaald. Ook ‘experimentele publieke kunst’ valt in dit rijtje. Dat kun je als politicus, burger, rechter of wie dan ook misschien niet begrijpen of niet wenselijk vinden, maar dat maakt mijn recht als kunstenaar mij te mengen in dergelijke polemische constructies niet minder geldig, en is feitelijk een kwestie van smaak, waarover politiek of justitie zich wel als laatste dient uit te spreken. Men kan over mijn werk boos of verontwaardigd zijn, men kan het slechte of smakeloze kunst vinden, maar dat doet feitelijk niet ter zake.

5. Ik ben hier vandaag niet om mijzelf te verdedigen, gezien het feit dat ik niet schuldig ben. Ik ben hier vandaag om te debatteren. Dat is iets wat ik sinds de uitvoering van mijn project veelvuldig heb gedaan, zowel binnen de context van de beeldende kunst, als op televisie, in kranten en interviews, in artikelen van eigen hand en in de vele andere werken die ik sindsdien gemaakt heb, en waarbij ik op vergelijkbare wijze in confrontatie ben gekomen met het Nederlandse recht. Ik heb mijn werk altijd helder belicht, publiek gemaakt en hiervoor volle verantwoordelijkheid genomen als onderdeel van mijn kunstenaarsschap. Ook deze rechtszaak is voor mij een kunstwerk – waarvoor ik enkele dagen geleden ook uitnodigingen verstuurde – een publiek debat in de vorm van een ‘maatschappelijk fenomeen’, dat een aanvulling zal zijn op mijn reeds bestaande oeuvre. Dit debat voer ik niet uit een schuldgevoel, maar uit een verantwoordelijkheidgevoel: naar mijn werk en naar mijn publiek, maar NIET jegens het Nederlandse recht. Dat maakt een betreurenswaardige fout als het denkt kunstenaars op hypocriete wijze de mond te kunnen snoeren wanneer hetgeen dat door hen gezegd of gemaakt wordt, even niet past in het gewenste plaatje dat de politiek – en in het verlengde daarvan justitie – van de kunst heeft. Want het is Wilders zelf, samen met andere politici als Femke Halsema en Wouter Bos, die het steeds hebben over het ‘kritische’ vermogen van de kunst, die burgers en intellectuelen en kunstenaars oproepen zich uit te spreken; politici die zich inzetten voor de zogenaamde ‘vrijheid van meningsuiting’, maar die wanneer het er op aankomt, zoals vandaag, volkomen lamgeslagen zijn, of, zoals in dit geval, zich zelfs bedreigd voelen.
Als u rechters mij vandaag veroordeelt vanuit een dergelijke ontoelaatbare dubbelzinnigheid, dan bent u de eerste en enige schuldige in deze rechtszaal.”

Jonas Staal 2007

About Niels Post 3647 Articles
Niels Post is beeldend kunstenaar en actief als mede-oprichter van Trendbeheer.com. Hij is opgeleid aan de AKI in Enschede en het San Francisco Art Institute. Zijn werk is wereldwijd te zien geweest op videofestivals, tentoonstellingen en als zelfinitiatief in de openbare ruimte. Spam, computer gegenereerde tekst die niemand wil maar die overal opduikt, vormt de laatste jaren het basismateriaal van zijn beroepspraktijk. Post gebruikt het voor interventies op leegstaande winkelramen, wandsculpturen en ruimtevullende installaties.

32 Comments

  1. Staat ie aan het einde van z’n betoog heel gewoon de rechters te bedreigen. Wauw!

  2. Aan de slechte afloop hoeft met deze verdediging niet getwijfeld te worden. Dat is jammer, de zaak verdient een beter lot.

    Probeer tenminste de zaak eerst nog te winnen alvorens de rechtbank te beledigen.

  3. Hij bedreigt de rechters toch helemaal niet? Zelfs belediging kan ik er niet in zien. Er worden wel eens veel ergere dingen geroepen door verdachten in de rechtszaal….
    Dat ‘de rechters zelf schuldig zijn als ze hem veroordelen’, is slechts een manier om te zeggen dat hij zichzelf niet schuldig acht. Een beetje rechter kijkt daar wel door heen.

  4. Een beetje rechter kijkt misschien wel door die houding heen, maar dan blijft de rest. Is de hiermee beoogde veroordeling ook onderdeel van de Geert Wilders werken?

  5. Staal wint. Fenomenaal ook. Straks issie zelf nog es ‘slachtoffer’ en duiken er plots Jonas Staal Werken op. Poeh hee

  6. “een echte kunstenaar”? Is dat een man met een alpinopet op en verfvlekken op zijn opgestroopte hemd die van zure appels en goedkope wijn leeft?

  7. met vlaggen, spandoeken en leuke hoedjes op volgen we het allemaal via nieuws in het land van sbs6 ..of de fijne trendbeheer-reportage van jou hand voor degene die gewoon als fatsoenlijke professionals op vakantie rece zijn?

  8. Jonas, wij hebben even samengewerkt voor jouw expo. Ik wens je veel succes vandaag en dat het recht zal zegevieren!

  9. …inderdaad, zo eenvoudig als het klinkt mocht je het lezen;

    succes Jonas!

  10. Staal was op het journaal duidelijk teleurgesteld in de 6 weken schoffelen + voorwaardelijk van het OM. Waarmee is hij dan wel tevreden? Als er 18 maanden onvoorwaardelijk was geeist?

    Misschien kan hij nog vertrouwen op deze rechter, die de naam heeft in dit soort zaken hogere straffen op te leggen dan het OM eist, maar anders…

    Draait het kunstproject om navoelen hoe het is om een Volkert vdG of een Mohammed B te zijn? Moet het wel zijn, Staal hanteert immers eenzelfde boycot van de rechtsstaat.

  11. Beetje onzin JV. Op bedreiging van een lid van de tweede kamer met de dood, is een werkstraf van 6 weken een gotspe. Het is dus geen straf voor dit vergrijp maar om jurisprudentie te hebben voor de toekomst. Het moge duidelijk zijn dat dit geen bedreiging met de dood was, en die duidelijkheid is er voor iedereen al 2 jaar. Met deze eis heeft ons OM een hint gegeven van wat ze wenst te doen aangaande kunstzinnige en voor de rechtsstaat lastige uitingen. En om symbolisch duidelijk te maken dat playtime over is.
    Voor de goede orde: dit is ONS Opernbaar Ministerie. Door en voor ons wettelijk geregeld orgaan dat de wetshandhaving uitvoert en aan de hand van de praktijk formuleert.

    Uiteindelijk is het het gevoel van Wilders geweest wat hier gehonoreerd wordt. Daar wordt een schuldig uitspraak in een bijzonder zware tenlastelegging voor geeist. Bedreiging met de dood van een lid van de Staten Generaal.
    Dan is de strafmaat die gevraagd wordt een lachertje en daarmee een symbolische, daar doe je een kunstenaar geen plezier mee. De zaak is een serieuze, de strafmaat een verholen censurering voor ons allen.

    Wie wordt de volgende politicus die zich bedreigd voelt door een kunstwerk?

  12. Jack, heel sec gezien is het toch hoe je het ook wendt of keert uiteindelijk een kunstwerk in de vorm van een doodsbedreiging. Dat is heel gewoon wat het is, meer niet. Ga er nou aub niet omheen zitten te bedenken. Natuurlijk wilde Staal Wilders niet zelf vermoorden maar daar gaat het in deze zaak inmiddels niet meer over. Blijft over de heer Wilders die aangifte heeft gedaan en zich bedreigd heeft gevoeld. Je moet met me eens zijn dat dit niet heel raar is. Nogmaals vandaar deze rechtzaak. In tegenstelling tot jou denk ik niet dat dit voor de rechtsstaat een lastige zaak is. Al hoop ik vanzelfsprekend dat er voor Jonas een milde straf uitkomt.
    En playtime gaat nooit over, daar ben je zelf bij man!

  13. Jack, als toevoeging op de reaktie van Aleksandar:

    Het is gewoon het doordenken op de positie waarin Staal zichzelf in heeft gemanoevreerd. Staals verdediging is een non-verdediging, boycot van de rechtbank. Daar is de parallel met VvdG en Moh. B, daar speelt hij opzettelijk mee. Maar waarom?

    Dat zijn doel anders is (‘wilders is mijn muze’) en dat hij teleurgesteld was in de eis is precies waarom het OM die ‘lullige’ 6 weken eist: het is niet proportioneel om meer te eisen.

    Wat betreft Staals eigen teleurstelling: wat wint hij er mee als hij 6 maanden onvoorwaardelijk krijgt? Verandert geen hout aan de inhoud van zijn werk. Behalve voor de mensen die klaar staan om ‘censuur!’ te roepen. Publiciteit dus.

  14. Joh JV het is als pissen in een bergriviertje en dan verbaast zijn dat je pis stroomafwaarts gaat.

  15. Aleksandar, heel sec gezien, sinds wanneer is een bermmonument een doodsbedreiging? Juist jij bedenkt er hier iets omheen.

    Of het raar is dat Wilders zich al dan niet bedreigd heeft gevoeld is ook niet aan de orde. Aan de orde is of een kunstuiting die op dubbelzinnige wijze het toenmalige sentiment in de samenleving en het publiek discours belichaamde, unilateraal als “bedreiging” geoordmerkt mag/kan worden. Zo ja, dan lijkt dat me een zware belemmering te gaan vormen voor de kunst in de publieke ruimte “post-wilderswerken”.

    Zodra iets “is wat het is”, houdt het op kunst te zijn.

    Ik ga weer buiten spelen…

  16. Hee Vincentlul, als je nog leeft en er wordt een bermmonument voor je gemaakt is het een doodsbedreiging. Ga je weer met je bedenken. Leuk geprobeerd maar dom!

    En inderdaad zodra iets is wat het is houdt het op kunst te zijn.

  17. nou zeg aleksandar:)

    ik zou juist vereerd zijn en de tinkebell’s haantjes extra voer geven hier in mijn achtertuin!

    argumentatio ad hominem (en dat was zooooo ad hominem) verdient alleen absurdisme!

  18. trouwens, ik wist niet dat ik hier met een beroemde servische basketbalspeler van doen had…

    živeli mon amour!

  19. Als het zijn van een bedreiging een duidelijk te benoemen eigenschap van de Wilderswerken zou zijn geweest, dan waren er niet drie rechters aangesteld om in deze kwestie besluiten. De vraag of het nu wel of geen bedreiging is vormt nu juist ook in de rechtzaal het vraagstuk en nee, het is niet ‘simpelweg’ een bedreiging, maar het is het ook niet ‘simpelweg’ niet – het is nogal onduidelijk, zelfs.

    Deze onduidelijkheid komt voort uit veel verschillende factoren. De betekenis die ‘bermmonumenten’ over het algemeen zouden hebben, de intenties van de maker en vooral ook het feit dat Wilders zich (al dan niet terecht) wel degelijk bedreigd heeft gevoeld.

    Vincent merkte op:
    ‘Aan de orde is of een kunstuiting die op dubbelzinnige wijze het toenmalige sentiment in de samenleving en het publiek discours belichaamde, unilateraal als “bedreiging” geoordmerkt mag/kan worden. Zo ja, dan lijkt dat me een zware belemmering te gaan vormen voor de kunst in de publieke ruimte “post-wilderswerken”.’

    In de discussies komt één ding steeds naar voren, maar dit blijkt nu juist voor de aanklacht, het bedreigingsvraagstuk, het minst aan de orde te zijn: de kunst.
    Het is immers absoluut niet relevant of het ter discussie staande object een kunstwerk is. Kunst of niet, in beide gevallen kan het nog steeds als bedreiging worden opgevat.
    Dit is niet omdat kunstwerken of andere objecten zélf bedreigen, maar zij kunnen hiertoe wel worden ingezet door personen. Personen kunnen elkaar bedreigen. Dit kan middels een gebaar, een uitgesproken zin, een kogelbrief en zo ook een kunstwerk.

    Of moeten we er van uitgaan dat een kunststatus wél doorslaggevend kan zijn, dat kunst zich in een bepaald moreel afgesloten domein bevindt, dat het volstrekt autonoom is? Hierdoor zou ze dan, zuiver omdat het ‘kunst’ is ontsnappen aan iedere mogelijke morele implicatie.
    Deze vorm van automomie lijkt me echter, gezien het publieke werkveld in kwestie, naast onwaar ook niet iets wat met deze kunstwerken werd opgezocht. Dit te meer daar de maker nu sterk benadrukt een maatschappelijk debat te hebben willen aanzwengelen.

    Geen ongenaakbare status dus. Maar dit maakt de beweegredenen en verklaringen van de maker – de ‘bedreiger’ – des te meer relevant en in deze zaak, waarin het te beoordelen werk dusdanig ambigu is, waarschijnlijk doorslaggevend. In het verwoorden van intenties is het feit ‘dat het een kunstuiting is’ slechts een argument om aan te geven dat er nooit een (werkelijke) bedreiging bedoeld is, net als ‘het was een grap’ of ‘ik was écht m’n bagage vergeten’.

    De moeilijkheid van de Wilderswerken is nu dat er binnen de ambiguïteit van het werk naast op een ‘verering’ wel degelijk óók op een doodsmonument gezinspeeld wordt, in welk geval ‘bedreiging’ met recht geopperd kan worden.

    Hoe de uitspraak ook zal luiden, deze zal niet zozeer betrekking hebben op de Kunst die in haar vrijheden beperkt wordt (hoewel dit wel een mogelijke consequentie is) maar veel meer algemeen op het al dan niet bedreigend zijn van een dergelijke handeling – het produceren van dergelijke objecten. Bedreiging staat wettelijk als strafbaar te boek, of dit nu fysiek, verbaal of beeldend is.

  20. ROTTERDAM, 18 aug. De Rotterdamse kunstenaar Jonas Staal heeft Tweede Kamerlid Geert Wilders niet via zijn kunst bedreigd. De rechtbank in Rotterdam oordeelde gisteren dat daarvoor niet voldoende bewijs is. Het Openbaar Ministerie gaat tegen die uitspraak in beroep.

    Staal noemt het vonnis niet zo erg belangrijk. „Dit is niet het einde van de discussie. Het valt in een groter geheel, net als de cartoondiscussie. Ik zoek als kunstenaar raakvlakken met media en politiek. Dit is de uitspraak van één rechter, geen blijk van hernieuwde vrijheid als kunstenaar.”

    Het Openbaar Ministerie had twee weken geleden een werkstraf van 240 uur en een voorwaardelijke gevangenisstraf van zes maanden geëist omdat Staal in mei 2005 zestien herdenkingsmonumenten neerlegde op locaties in Den Haag en Rotterdam. De monumenten, zoals die ook wel worden ingericht voor mensen die door geweld zijn gestorven, bevatten onder meer waxinelichtjes, teddyberen en ingelijste foto’s van Wilders. Volgens de rechtbank valt daaruit niet af te leiden dat Staal zou willen dat Wilders overleed, laat staan van zins zou zijn dit te bewerkstelligen. Dat de uitstallingen werden geplaatst in een periode dat Wilders meermalen werd bedreigd, zoals de officier van justitie aanvoerde tijdens de zitting, vindt de rechtbank onvoldoende reden om tot andere conclusies te komen.

    „Als de zaak doorloopt, blijft het een onderdeel van mijn werk”, zegt Staal. „Ik zal ook het vervolg documenteren en presenteren.”

    Jonas Staal (27) wil met zijn kunst vechten tegen het gebrek aan interesse voor en morele betrokkenheid bij wat er in de wereld plaatsvindt. Eerder legde hij tientallen dode vogels op een grasveld, alsof het ging om slachtoffers van de vogelpest, en liet hij op het Binnenhof een jonge moslim een koran doormidden scheuren.

    In oktober zal Staal in Galerie Masters in Amsterdam met zijn groep Empathy* de tentoonstelling US Army Torture Device inrichten, een installatie met geluiden zoals die gebruikt worden bij de ondervraging van gevangenen in Abu Ghraib. Tegelijkertijd vindt bij galerie Roodkapje in Rotterdam de expositie Al-Qaeda Torture Devices plaats, waar te zien is hoe die organisatie politieke gevangenen ondervraagt. Begin september zal Staal bij de opening van het Rotterdamse kunstseizoen twee Iraakse autobomwrakken plaatsen bij Museum Boijmans Van Beuningen. „We presenteren ze als kunst”, aldus Staal.

Leave a Reply

Your email address will not be published.


*