Vermisst, Der Turm der blauen Pferde von Franz Marc

Vermisst, Der Turm der blauen Pferde von Franz Marc

In het bosrijke zuidwesten van Berlijn ligt Haus am Waldsee: een villa waar sinds 1946 hedendaagse kunst getoond wordt. Op de fiets is het drie kwartier vanuit het centrum, met de metro een minuut of twintig.

(een bericht van Frans van Tartwijk)

Vermisst, Der Turm der blauen Pferde von Franz Marc

De huidige tentoonstelling draait om een van de belangrijkste werken van het Duitse expressionisme: der Turm der blauen Pferde van Franz Marc. Marc schilderde het in 1913, kort voor het begin van de 1e wereldoorlog. Net als Otto Dix, Max Beckmann, Paul Klee en miljoenen anderen werd Marc na het uitbreken van de oorlog opgeroepen en als soldaat naar het front gestuurd. Hij overleefde de oorlog niet. Der Turm der blauen Pferde werd na zijn dood gezien als een meesterwerk en in 1919 voor het toen enorme bedrag van 20.000 mark aangekocht door de Nationalgalerie in Berlijn.

Vermisst, Der Turm der blauen Pferde von Franz Marc

In 1933 komt Hitler aan de macht. De nazi’s weten zich geen raad met het inmiddels beroemde en geliefde werk. In eerste instantie blijft het gewoon in het museum te zien, maar in 1936 wordt een Marc-tentoonstelling plotseling gesloten en een jaar later maakt het schilderij deel uit van de tentoonstelling entartete Kunst. De werken uit die tentoonstelling waren dan wel “ontaard” , maar ook nog steeds veel geld waard. Hermann Göring kreeg van Hitler toestemming de topwerken uit de tentoonstelling te verkopen, maar van een verkoop van de Turm der blauen Pferde is nergens bewijs terug te vinden en sindsdien is het onduidelijk wat er met het werk gebeurd is. Er wordt beweerd dat het in de werkkamer van Göring heeft gehangen en in het eerste jaar na de oorlog wordt het werk meermaals gezien in een villa aan de Argentinische Allee -het huidige Haus am Waldsee- maar sindsdien is het schilderij spoorloos.

Vermisst, Der Turm der blauen Pferde von Franz Marc

Dit fascinerende gegeven is het uitgangspunt van de huidige tentoonstelling. Twaalf deelnemende kunstenaars hebben werk gemaakt waarin soms heel letterlijk een verbinding wordt gelegd met het schilderij en/of zijn verdwijning, maar waar het soms ook zoeken is naar een verband. Hoe dan ook is het een mooie, niet al te grote, tentoonstelling.

Tobias Rehbergers werk is het eerste wat je ziet wanneer je aankomt. Van hem hoef je geen zwaarmoedige bespiegelingen op de geschiedenis te verwachten. SOMETHING ELSE IS POSSIBLE is in optimistische lichtgevende letters te lezen.

Vermisst, Der Turm der blauen Pferde von Franz Marc

Norbert Bisky is een gerenommeerde Duitse schilder. Volgens de galerietekst was het aanvankelijk zijn bedoeling een kopie van het werk van Marc te maken…

Vermisst, Der Turm der blauen Pferde von Franz Marc

Peter Rösel vond twee exemplaren van het Fridolin-Jahrbuch uit 1928: een soort almanak voor de Duitse jeugd. In het linker boek is een reproductie van der Turm opgenomen, in het andere exemplaar is het weg… verwijderd?… zelfcensuur van de vroegere bezitter?

Meer werken in de tentoonstelling houden zich bezig met wat er niet meer is en zijn dan ook eigenlijk niet te fotograferen. Christian Jankowski diende een officieel bruikleenverzoek in bij de Nationalgalerie, officieel nog de bezitter van het werk, waar het dan ook gebleven is. Het resultaat is een lege wand in de tentoonstelling. Julia Franck schreef een tekst over de ontmoeting van Marc met zijn vrouw, de dichteres Else Lasker-Schüler.

Vermisst, Der Turm der blauen Pferde von Franz Marc

Via Lewandowsky toont een opgezet wit paard in blauw licht, doorboord met pijlen.

Vermisst, Der Turm der blauen Pferde von Franz Marc

Schilderijen op hout van Arturo Herrera.

Vermisst, Der Turm der blauen Pferde von Franz Marc

Johanna Diehl fotografeerde de leren omslagen van de dagboeken van haar familie. Die dagboeken hadden talloze verschillende kleuren. Een werk met een persoonlijk uitgangspunt dat er juist streng-formeel uitziet.

Vermisst, Der Turm der blauen Pferde von Franz Marc

Het thema van de tentoonstelling past Marcel van Eeden als een goede broek.

Vermisst, Der Turm der blauen Pferde von Franz Marc

Hij toont een mooie serie tekeningen, waarin beelden van het werk van Marc en het Haus am Waldsee opduiken in een even spannend als verwarrend verhaal.

Vermisst, Der Turm der blauen Pferde von Franz Marc

Rémy Markowitsch projecteert oude zwart-wit beelden van de grote herdenkingstentoonstelling van Marc in 2016 en de tentoonstelling entartete Kunst op de wanden van een kamer. Op de vloer een ouderwets tapijt.

Vermisst, Der Turm der blauen Pferde von Franz Marc

Bij de projecties hoort een fictieve dialoog tussen de vier paarden die op het schilderij van Marc te zien zijn.

Vermisst, Der Turm der blauen Pferde von Franz Marc

Een drie-dimensionaal schilderij van Birgit Brenner met flarden van beelden uit de eerste wereldoorlog en de tekst: VATERLAND, jetzt wieder verfügbar. Zou de geschiedenis zich kunnen herhalen?

Vermisst, Der Turm der blauen Pferde von Franz Marc

Mooie, verrassend grote werken van Martin Assig. Beelden vol paarden en speelgoedpaarden ( ?) tegen een achtergrond van met eindeloos geduld gemaakte kriebeltjes. De woorden in het beeld zijn, losjes vertaald, woorden als: mompelen zoemen fluisteren of zeggen.

Vermisst, Der Turm der blauen Pferde von Franz Marc

Nog een van de 4 werken van Assig in de expositie.

Haus am Waldsee, Berlijn. Tentoonstelling tot 5 juni.

Hausamwaldsee.de

About Frans van Tartwijk 27 Articles
Frans van Tartwijk is Beeldend Kunstenaar en daarnaast tentoonstellingsmaker en activist. Hij bericht over wat hij mooi, interessant of het vermelden waard vindt.

Be the first to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published.


*