Kunst & Vodou

Ayiti

Kunst & Vodou

    Baron Samedi (65 bij 95 inch) – Myrlande Constant

In Haïti is Vodou* de meest beleden religie, je ziet het in alle aspecten van het leven van Haïtianen terugkomen. Vodou is net als bijv. het boeddhisme geen religie die dingen wil opleggen of actief zieltjes werft zoals we dat zien in het christendom en in islam. Je zal nergens ter wereld een Vodou missionaris tegenkomen en er is ook geen Vodou variant van de kruistocht of jihad… Het heeft zich verspreid naar het Caribisch gebied en Amerika (in het bijzonder in het Zuiden) via de Europeanen tijdens hun trans-Atlantische mensenhandel vanuit Afrika naar die gebieden. De authentieke religie meegekomen met de slachtoffers van deze mensenhandel vanuit Afrika (Benin, Ghana, Togo, Nigeria, Kongo) mengde zich in Haïti met gebruiken van de autochtone bewoners “de Taino” en met het, daar in die periode door de Franse bezetters opgelegde christendom, het Katholicisme. 50-90% (er zijn geen eenduidige statistieken) van de Haïtianen praktiseert Vodou, 80% van Haïti is christelijk wat zoveel betekend dat ze en naar de kerk gaan maar ook naar de tempel (Peristil of Lakou). Je ziet in de tempel ook beelden uit het christendom terugkomen. Het zijn in Haïti de protestanten (10%) die fel tegen iedere andere vorm van religie zijn. Toen de protestante Amerikanen in 1920 Haïti bezetten vernietigden ze alle Vodou tempels die ze konden vinden en datzelfde gebeurde opnieuw na de tweede wereldoorlog. Maar Vodou is net zo weerbaar, flexibel en veerkrachtig als de Haïtianen zelf en laat zich niet uitroeien. Het is deel van het DNA van de mensen en ingebed in de gewoonten en gebruiken van het dagelijks leven, je ziet het overal terug bij iedereen. Toch zag ik ook nu tijdens mijn bezoek een groep protestante kerkgangers op straat demonstreren met spandoeken tegen Vodou. Tevergeefs want Vodou is sinds 2002 een wettelijk toegestane religie.

Kunst & Vodou

Nah-Ri-Veh Tempel van Houngan (priester) Jean Daniel Lafontant in downtown PAP.

Kunst & Vodou

    v.l.n.r. Melodie FM radio-host Azad Belfor, Houngan Jean Daniel Lafontant, bezoeker, curator Giscard Bouchotte met op de achtergrond Drapo Voudou (gemaakt door een nicht en student van Myrlande Contant)

Kunst en Vodou zijn zoals ik al in mijn vorige artikel aangaf, net als in andere vormen van religie, nauw verbonden met elkaar. In veel van de werken zie je referenties naar Vodou terug en veel kunstenaars maken werk in opdracht voor de tempels of doneren werk. Je ziet in de tempels muurschilderingen (zie artikel 19 december), veel sculpturen en je ziet ook altijd “Drapo Vodou” (Vodou vlaggen). Naast het metaalwerk (zie artikel 19 december) is de Drapo Vodou de tweede techniek die typerend is voor Haïti.

Drapo Vodou bestaan uit een vierkante lap stof met een satijnen rand waarop beeltenissen van Lao’s (Congolese term voor spirit) bijv. Baron Samedi uit Vodou met pailletten op de stof worden genaaid. Kunsthandelaar Reynald Lally legt uit dat de oudere traditioneel in de tempel gebruikte vlaggen te herkennen zijn aan hun vierkante vorm van om en nabij 24 bij 24 inch en dat de pailletten elkaar niet overlappen. Je ziet de Drapo Vodou dicht bij het altaar geplaatst en ze worden gebruikt in de ceremonies. Vlaggen worden gezien het klimaat eigenlijk niet ouder dan ca. 75 jaar.

De vlaggen zijn prachtig, sprankelende intrigerende werken in bijzondere kleur combinaties. Het is dan ook geen wonder dat in de jaren 50 de vlaggen “ontdekt” werden door verzamelaars en musea. Als gevolg van die interesse begon men ook vrij werk te maken. Antoine Oleyant, Yves Telemaque, Jean Baptiste Jan Joseph maakten zo de overstap van ambacht naar het kunstenaarschap. Drapo Vodou werden oorspronkelijk alleen door mannen gemaakt.

Kunst & Vodou

Uitzicht en Studio/huis van Myrlande Contant in downtown Port-au-Prince.

Kunst & Vodou

In de jaren 90 begonnen ook vrouwen dit werk te doen. Eerder werkten zij in de textielindustrie waar ze ook pailletten gebruiken voor bruidsjurken, een industrie die instortte door de komst van goedkope (vaak 2e hands) kleding vanuit het buitenland. In de groep vrouwen is het Myrlande Constant die zich als kunstenaar ontwikkelde. Constant verliet de fabriek na een ruzie over te lage salariëring en legde zich toe op het maken van vlaggen. Ze wordt op dit moment gezien als de meest innovatieve en authentieke kunstenaar (ook onder de mannen). Zo was zij het die naast de pailletten ook de ronde en cilindervormige kralen ging gebruiken.

Kunst & Vodou

    Myrlande Constant, Reynald Lally, Franse ambassademedewerker.

Kunsthandelaar Reynald Lally regelt een studiobezoek. Haar jonge zoon Freref Charles ,die een beetje Engels spreekt, komt me ophalen. Constant woont in een van de “shantitowns” in “downtown” Port-au-Prince, helemaal hoog bovenop de berg. Je kan er met de auto niet komen en de laatste 20 minuten moet je trappenlopen. Gelukkig is het droge tijd want zelfs als het kurkdroog is glibber je op de treden. Lally had me op het hart gedrukt goeie schoenen te dragen. Ik als meisje van het vlakke Nederlandse land hijgt na 5 minuten trappenlopen al als een paard wat zijn beste tijd gehad heeft. Iedereen wacht om de zoveel minuten geduldig op me en laat me een beetje bijkomen… Ze doen hun best om het te verbergen maar ik word wel een beetje uitgelachen en terecht, die “blan’s” (=witte mensen) zijn ook niets gewent!

Kunst & Vodou

Baron Samedi, 66 bij 95 inch.

Kunst & Vodou

Kunst & Vodou

Maar mijn god wat is die klim de moeite waard zeg. Constant is een hartelijke vrouw die alleen creools spreekt dus Lally en zoon Freref “tolken”. Ze is de eerste vlagmaker die enorme werken van wel 2 bij 2,5 meter maakt. Ze importeert voor haar vrij werk al haar materiaal uit het buitenland om met het beste te kunnen werken en dat zie je er wel aan af. De werken kunnen hierdoor ook beter geconserveerd worden wat voor aankoop door verzamelaars en musea ook belangrijk is. Ze werkt wel een half jaar aan zo’n groot werk. Ze laat me verschillende werken waar ze aan werkt zien in verschillende fasen. Ze maakt ook kleinere werken die betaalbaar zijn voor een groter publiek om een zeker inkomen te garanderen voor haar en haar gezien en 1 groot werk per jaar.

Kunst & Vodou

Het maakproces

Kunst & Vodou

In de veiling in Parijs afgelopen najaar voor Centre d’Art bracht haar werk (verschillende formaten) 6 tot 9 duizend euro en eerlijk is eerlijk als ze in Amerika of Europa zou wonen zou ze allang veel en veel meer krijgen en dat is haar werk (zie vooral ook de detailfoto’s hieronder) ook meer dan waard! De maanden werk, het materiaal alleen al, en de werken zijn echt fabelachtig. De kleuren combinaties, de glans en glittering, de details, de precisie als je naar de uitdrukking in de gezichten kijkt van de figuren in de werken. De vrijheid die ze heeft niet alleen in het loslaten van regels in formaat, overlappen van de pailletten, het nieuwe en innovatieve gebruik van verschillende kralen naast de pailletten maar vooral ook de vrijheid in inhoud van de taferelen en de Loa’s die ze verbeeld maken dat haar drapo Vodou de overstap naar hedendaagse kunst zonder moeite maken. Het is met deze nieuwe en vrije manier dat Constant in de afgelopen tien, twintig jaar innovatie gebracht heeft

Saint Patrick (64 bij 73 inch)

Kunst & Vodou

Kunst & Vodou

Kunst & Vodou

Kunst & Vodou

Myrlande Constant met haar werk: Sint Nicolaas (opgerold)

Kunst & Vodou

Sint Nicolaas (76 bij 77 inch)

Kunst & Vodou

Kunst & Vodou

De werken van Contant passen naadloos in de lijn van internationaal bekende hedendaagse kunstenaars als Ebony G. Patterson, Maria Berrio en Nick Cave. Het overdonderende formaat, de complexiteit van de taferelen en de soms 3 dimensionale tot leven komende figuren en objecten die ze in het werk maakt zijn werkelijk adembenemend. Afgelopen najaar waren haar werken nog te zien in Amerika waar ze ook lezingen en workshops gaf bij Brown University. In Europa is Constant vooral in tentoonstellingen in Frankrijk te bewonderen, zo was ze in 2015 te zien in Grand Palais in Parijs.

*Er zijn verschillende definities en spellingen in gebruik: Vodou, Voudou (beide zag ik gebruikt in Haïti) Vadau (vooral in het Frans) Voodoo (vooral in het Nederlands), Vodun (meestal gebruikt om de religie van oorsprong in Afrika aan te duiden) en andere varianten. Britannica.com/topic/Vodou

About Sasha Dees 345 Articles
Verbinder. Wereldburger; Onafhankelijk curator en producent; Focus op Internationaal, Innovatief, Inclusief en Interdisciplinair. Schrijft o.a. voor Trendbeheer, Africanah en ARC Magazine. www.sashadees.com

Be the first to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published.


*