Noem het werk

In een periode van vijf weken tijd verblijf ik in de artist-in-residence Root Brabant in Landpark Assisië en gebruik ik Trendbeheer als experimentele ruimte om ervaringen, gedachten, ideeën, schetsen en plannen te presenteren voor een nader te bepalen nieuw (video-)werk.

Een achterkamer in het historisch archief op Landpark Assisië.

Nu ik een ruime maand als gastkunstenaar woonachtig ben in Landpark Assisië om aan het vooronderzoek van nieuw (o.a. video-)werk te schrijven, krijg ik steeds meer door hoe hecht deze gemeenschap is. In logboek artikel 2: De uitzondering als (nieuwe) norm vroeg ik mijzelf in tekst af wat de grote variant van deze ‘samenleving in het klein’ zou kunnen leren. Ondanks dat het thema van ‘ideale samenleving’ een superieure Westerse visie behelst, waarvan de geschiedenis inmiddels meer dan eens heeft bewezen dat het ideaal voor de een, de hel is voor de ander, blijft het desalniettemin interessant om na te denken over wat er wel zou kunnen werken. Juist nu de pandemie laat zien dat het normaal helemaal niet normaal en eenduidig is – of liever gezegd: hoeft te zijn – is het een uitgelezen moment om naar andere vormen van samenleven te gaan bewegen.

In Landpark Assisië lijkt de gemeenschap nogal goed te werken voor de (onderling van elkaar verschillende) bewoners, waar ligt dat aan? Om het beter te vatten ben ik wat actiever gaan kijken naar hoe de dagen eruit zien voor bewoners en verdiep ik mij in de historische ontwikkeling van het park en in boeken met diverse gedachten over arbeid of ook wel het enigszins stigmatiserende “dagbesteding” genoemd.

Vondst uit het archief.

Door bewoners zelf wordt er uiteenlopend tegen de te verrichte arbeid aan gekeken. “Ik noem het geen werk” zegt iemand die elke dag liefdevol dieren verzorgd op de boerderij. “Fabriek!” zegt een ander op zijn borst kloppend alsof hij het zelf is. “Ik moet gaan, ik ben over 20 minuten vrij” zegt weer een ander die haastig twee shoppers met zich meesjouwt en van het ene naar het andere gebouw sjokt. In een aflevering van het programma De Wandeling uit 2003 gaat de vlotte presentator René Bastiaanse mee naar het werk dat bewoners (nog steeds) doen in de Loonse en Drunense Duinen. Op de website van de stichting achter het landpark zijn enkele vacatures te lezen. Allen met de regel: “Je werkt met behoud van je uitkering.” De nadruk van het werk ligt dus op het koppelen van een zinvolle dagbesteding met de juiste persoon.

Iemands werkplek in het atelier op het landpark, dat ook een vorm van de dagbesteding is.

Het historisch archief op het landpark biedt naast talloze boeken, bundelingen, habijten op poppen aan katheders en voorwerpen ook ruimte aan dagbesteding voor vaste bewoners. Tussen boekenkasten en oude foto’s staat een tv aan waarop Landpark TV te zien is: het landpark heeft namelijk zelfs een eigen TV-kanaal dat louter voor bewoners te bekijken is – en streng is afgeschermd voor de buitenwereld; waardoor dwingende wetten zoals het AVG niet gelden en bewoners elkaar en zichzelf voortdurend op TV kunnen bewonderen.

Alle Landpark TV afleveringen op dvd in het archief “We zetten vaak een oude dvd op, dan zien ze zichzelf weer terug van jaren geleden. En dat is voor de begeleiders ook leuk.”

Aan de tafel in het archief in het midden van de ruimte zitten 4 bewoners tussen doorschijnende coronawanden bij hun eigen naamsticker. Eén bewoner is bezig met het zetten van stempels op papier. Even later demonstreert de dienstdoende begeleider aan mij hoe een A4 met bovenaan “Factuur” en wat regels tekst en kleurstroken, nadat zij het 50 keer kopieert, volgens een vaste handeling (zoals het schrijven van kleurnamen) wordt verwerkt door de bewoner. “En dan vouwt hij hem dicht, stempel erop en op de stapel.” vertelt ze aan mij. Als dat gedaan is, brengt de begeleider de stapel naar achter waar het buiten het zicht van de bewoner wordt vernietigd en zo gaat dat meerdere keren per week opnieuw. “De meesten die hier komen zijn te oud om te werken, die komen voor de koffie en om bij anderen te zijn.” In de ruimte hangt een ontspannen sfeer, al wordt er haast niet met elkaar gesproken.

Een etalagepop met mantel die de broeders droegen.

In eerste instantie schrok ik een beetje van het stempelwerk omdat ik mij niet kon voorstellen dat er niets leukers te bedenken was om aan te bieden en zag ik het louter als zinloos tijdverdrijf en “voor de gek houden”, maar dan realiseer ik mij dat het in feite neerkomt op het “doen alsof”-spel waar ik als kind ook al mijn dagen mee vulde. Zo speelde ik schooltje met poppen en knuffels die in een geniet schriftje een zin opschreven met allemaal andere spelfouten die ik vervolgens met een rode pen corrigeerde en terug uitdeelde. Uit nieuwsgierigheid bekeek ik zo onopvallend mogelijk enkele “voldane facturen” die opgestapeld lagen om te achterhalen welke eigen spelregels hier werden gegeven: de A4’tjes leken min of meer unaniem te zijn afgehandeld.

Hartverwarmende woorden van een pastor in een oud internaatsweekblad gericht aan de ouders van cliënten.

In overleg met de stichting van het landpark plaatste ik een oproep waarin ik vraag of bewoners, begeleiders en andere woonachtigen mee willen doen aan een site specific videoproject omtrent de activiteiten die ze tijdens lockdowns binnenshuis deden, in combinatie met hun lievelingsmuziek en het dragen van het masker. (Dat is nogal wat). Dat leek gezien mijn gebrek aan kennis van ieders persoonlijke achtergrond een betere insteek dan wanneer ik mensen zelf zou benaderen en ondervragen.

Schets van mijn oproep, zonder bijbehorende tekst.

Via affiches, flyers en zelfs een spontane live-uitzending op Landpark TV mocht ik mijn oproep verspreiden (en maakte dit mij als ongeplande bijkomstigheid in één slag ‘wereldberoemd’ in het landpark). “Nee, dat kan echt niet. Dat is dierenmishandeling” zei een bewoner verontwaardigd die de poster bekeek waarop ik te zien ben met eenhoornmasker op. In de plaatselijke kringloopwinkel werd er daarentegen razend enthousiast gereageerd en wilde iedereen – met een innemende begeleider als koploper – heel graag meedoen. Uiteraard is er tegenwoordig een scherpe wet (AVG) waardoor er met toestemmingsformulier en afspraak moet worden gewerkt en heb ik daarom de komende dagen afspraken staan waarbij ik met camera op bezoek ga bij de mensen die – ook nog na de eerste opwelling – graag willen meedoen.

Op de set van Landpark TV met oproep in mijn hand. De afwezigheid van een showbizz présence verklapt de spontane snelle actie.

Tussen terugkerende rubrieken zoals Snoezel TV waarin “zachte beelden van schaapjes” etc. te zien zijn, een make-up tutorial om je op te maken als “diva”, lokale evenementen en vieringen was er ruimte genoeg voor nog meer ander geluid op Landpark TV zoals dus ook mijn oproep. Twee vrijwilligers en twee bewoners draaiden in moordend tempo dezelfde middag nog het hele nieuwe programma aan elkaar; eind van de middag begon de uitzending en direct druppelden aanmeldingen via mijn inbox binnen.

Twee redactieleden van Landpark TV editen de oproep.

Wat in mijn ogen bijdraagt aan een hechte gemeenschap is een gelijke behandeling voor iedere inwoner met daarin voldoende vrijheid voor iemands eigen gekte. De huidige tijd waarin straatprotest zoals in ’68 en ten tijde van de Franse Revolutie, opkomen voor alternatieven en tegen onderdrukking bij ‘een nieuw normaal’ zijn gaan horen roept hard om fundamentele aanpassingen. Ik kan niet anders dan uitkomen bij een uitgelezen moment voor de invoering van het onvoorwaardelijk basisinkomen, dat niet alleen een verbinding maakt tussen rechts, midden, links en alle splinters rondom, maar ook plaatsmaakt voor spel, experiment en gekte als dagbesteding en daarmee de echte (lees: bureaucratische) onzin vervangt – omdat juist in de ‘grote variant’ de term bullshit job wel vaak van toepassing is. Heb jij al getekend?