DOCUMENTA 15: Another Alice Yard Exchange, part 5

In mijn vorig artikel kwam het enorme bureaucratische systeem van Europa waar iedereen in Documenta15 mee geconfronteerd wordt naar boven. Die bureaucratische frustratie gaat verder dan de collectieven en kunstenaars. Na het failliet van Documenta14 ligt de huidige Documenta organisatie, management en staf, onder het vergrootglas van de politiek en media. Lange onderhandelingen en controle op alle uitgaven vragen ook vele extra uren voor de (in alle edities al) overwerkte staf die dit jaar de organisatie uitvoert en 1700(!) bezoekende kunstenaars ondersteunt.

Documenta en hun visie, een alternatief bieden voor het kapitalistische (kunst)systeem, botste met de steeds bepalender rechts Europese politieke agenda binnen de overheid en EU, die hen financiert en wier regelgeving en wetten ze moeten volgen.

Als Nederlander is mij het uit de bocht vliegende systeem van regelgeving niet onbekend. Een voorbeeld (maar geen uitzondering) is het onderwijs en gezondheidszorg waar docenten en medische professionals meer uren per dag kwijt zijn aan administratie en bureaucratie dan aan onderwijs of zorg geven. Laat staan persoonlijke aandacht of nazorg. Mede door het doorschieten van regelgeving en de uren die werknemers daaraan kwijt zijn gaat de kwaliteit van waar het echt over gaat, “het product” om maar een markt term te gebruiken, in dit voorbeeld ons onderwijs en de zorg al jaren achteruit en loopt de kansenongelijkheid op.

Kunst, het geweten van de samenleving:

Dekolonisatie, klimaatveranderingen, kapitalisme, autocratie, individualisme, gebrek aan communicatie en de mede daardoor groeiende polarisatie is waar we de afgelopen jaren mee worden geconfronteerd in de samenleving. Dit is waar Documenta 15, het belangrijkste kunstevenement wat wereldwijd als geen ander de vinger aan de pols heeft, op reflecteert. Waar curator ruangrupa, collectieven en kunstenaars gekozen zijn om de verbeelding van de bezoekers prikkelen. Om na te denken en mee te werken aan oplossingen voor een betere samenleving voor iedereen. Daar zetten ze zich voor de volle 200% voor in.

En prikkelen doet het, de urgentie voor een andere samenleving en gemeenschapszin onder iedereen, organisatie en genodigden die participeren, voelt positief en geeft energie die overslaat op bezoekers en bevolking van Kassel. Ik ben na een aantal dagen schor van de lange inhoudelijke gesprekken die ik had met bezoekers van Alice Yard.

Het prikkelt ook, de controverse ingezet door een lokaal Kassels blog die een geselecteerd Palestijns collectief als antisemitisch kadert werd voor de Documenta begon opgepikt wordt door landelijke en internationale media en politiek. De controverse monde uit in het bekladden van de ruimte die gereserveerd is voor het collectief nog voor er iemand gearriveerd was.

Al die media en de opmerking dat er beveiliging is bij WH22, de locatie voor het Palestijns collectief maar waar een verdieping lager ook Alice Yard komt te zitten, maakte dat ik terugdacht aan NYC na 9/11 en militairen met machinegeweren overal om ons heen. Waar kom ik nu weer terecht dacht ik toen ik vertrok. Maar aangekomen in WH22 was de sfeer was super chill zoals ik al eerder beschreef. “De beveiliging” bestond uit een groep roulerende jongeren die kaartjes van de bezoekers checkten bij de poort en meer was er ook niet nodig. Direct na aankomst en de ontvangst van de organisatie en andere collectieven, verdween de hele controverse als sneeuw voor de zon uit ons hoofd.

In juni 2019 ging ik op een persreis naar Duitsland, inclusief een diner met de President van Duitsland. In het Kreismuseum Wewelsburg, een gerenoveerd SS hoofdkwartier, een plek zo hoor ik die regelmatig bezocht wordt door neonazi’s vanuit de hele wereld. Zij komen daar om de originele Black Sun te zien, die gebruikt wordt als symbool in terroristische acties zoals in Noord Carolina, Amerika en Christ Church, Nieuw-Zeeland. Kunst als geweten, in het museum gaf de rondleider aan dat de Duitse overheid het belangrijk vind om de Nazi geschiedenis te duiden en om hierover te blijven communiceren om herhaling te voorkomen.

Nog geen drie jaar later lijkt die duiding en communicatie over geschiedenis ter discussie te staan. De muurschildering van Taring Padi over de politieke situatie in Indonesië sinds WOII met daarin nazi-symbolen (die moet je dan ook nog eens echt willen zien, mij waren ze niet eens opgevallen eerlijk gezegd, maar ik had ook weinig tijd om te kijken), ook relevant in hun geschiedenis die duiding en communicatie nodig heeft, wordt door de president als antisemitisch verklaard en werd verwijderd.

Meer (ook het werk zelf) in NRC: https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/22/documenta-censureert-kunstwerk-na-beschuldiging-antisemitisme-a4134349

In gesprekken met kunstprofessionals, geoefende kunstkijkers met voorkennis of geïnteresseerden die de tijd nemen om kennis te krijgen over de inhoud van de kunstwerken om die binnen context te beoordelen, zien zij dit werk, een bestaand werk uit 2002 wat eerder al te zien was, juist als een bijdrage aan het bespreekbaar maken van antisemitisme en daarmee ook het grotere Israëlisch – Palestijns conflict in het heden en prikkelt het de verbeelding om te communiceren en naar oplossingen te zoeken om dingen anders te doen.

Documenta is er wat mij betreft volledig in geslaagd om met kunst op de samenleving te reflecteren en een geweten te zijn. Documenta maakt ook het belang van media als instrument voor het kaderen en informatie verstrekking duidelijk. Wie de media controleert (in eigendom heeft) bepaalt en stuurt “de stemming” en “meningen”. Het legt de polarisatie bloot.

De ene pool, de transnationale kapitalistische klasse (TCC) met hun media, bij documenta de kunstmarkt (die anders dan op de Venetië Biënnale hier weinig tot geen invloed heeft), politici en hun kiezers. Voor hen is “kunst als geweten” alleen maar lastig. Ze zijn vooral bezig om met een super fijne kam door documenta te gaan op zoek naar redenen om “het geweten” met media geweld en politieke moties voorgoed het zwijgen op te leggen.

En daartegenover onderzoeksjournalistiek/media, politici, kunstgemeenschap en bezoekers die zich zorgen maakt over waar deze kapitalistische wereld op afstevent en zich afvraagt of er nog wel een leefbare wereld is voor hun kinderen. Een groep die zoals ik zelf voortdurend ervaren heb tijdens de industrie- en persdagen en later het algemene publiek niet uitgesproken raakt over wat ze zien en ervaren. Die de discussie over verschillende perspectieven en geboden andere en nieuwe mogelijkheden juist zoeken en omarmen. Die meerdere malen terug wil komen om niets te missen van de verschillende projecten die de komende 100 dagen geactiveerd worden. Zij kaderen deze Documenta als de beste editie tot nu toe, een bewijs van het belang en de kracht van de visie van de Documenta directeur en curator ruangrupa.

Siddharta Mitter omschreef het goed in zijn NY Times artikel van afgelopen 24 juni.

“Voor de enorme constellatie van artiesten hier die niets te maken hebben met de controverse, kan de afkeuring en afwijzing van Documenta als geheel verhelderend zijn. Het onderstreept waarom collectieven in de eerste plaats worden gevormd: om artistieke en maatschappelijke ruimte te creëren te midden van fundamenteel vijandige systemen. En dat, meer dan ‘dialoog tussen culturen’, is wat deze Documenta levert. Documenta 15 is een opeenvolging van mogelijkheden. Manieren om het verleden te onderzoeken, of uit te wisselen in het heden, die grond bieden voor hoop; strategieën buiten de beperkingen van staats- en kapitalistische systemen; en voer voor publieke verbeelding en burgerzin.”

Ik ben even terug in Nederland de media en politieke controverse ten spijt had ik dus een super inspirerende tijd! Ik ga volgend weekend weer terug naar de residentie van Alice Yard in WH22 die onderdeel is van documenta. Daar ga ik me weer onderdompelen in gemeenschapszin en onderzoek. Waar het voelt als een thuis, een familie: organisatie en collectieven een eenheid die de urgentie voelen om samen te werken en daar ook plezier in hebben en elkaars meerwaarde zien en benoemen.

In Documenta zelf hebben de deelnemers van de collectieven nu tijd hebben om samen projecten te doen. Daar keek iedereen na een jaar praten op zoom enorm naar uit, de persoonlijke ontmoetingen en samenwerkingen. Zo ging Sean Leonard aan de slag om op specificatie van Chris Cozier “Peera” te maken, waarvan we de tekeningen eerder al lieten zien in de presentatieruimte. Hij werkte hiervoor samen met Ben van collectief El Warcha uit Tunesië.

Ik herinner me ons interview voor de publicatie Entangled Species. Ik vroeg hem wat hij hoopte dat Alice Yard zou worden toen het begon? Hij denkt voor een moment en zegt, ‘Zoals ik al eerder zei, als architect moest ik dingen maken in Alice Yard. Toch heb ik niets gemaakt’, en hij lacht hardop: ‘Ik ben daar helemaal ok mee. Het is duidelijk dat Alice Yard iets anders zou moeten zijn. Ik geloof dat er in mijn werk dingen zijn die je kunt doen, maar voor mij is het meer over wat je niet weet. Je kunt leren, wat betekent dat je kunt groeien. Ik ben nu op een punt in mijn leven waar ik me meer op mijn gemak voel bij het herkennen dat ik niet altijd weet wat ik doe. Creëren betekent het je in een ruimte bevinden van niet weten, en dat is waar ik wil zijn.’

Het is hier op documenta waar Sean na 16 jaar Alice Yard eindelijk iets “maakt” en ook nog eens volledig binnen de visie van Alice Yard in samenwerking met anderen en de omgeving.

“Dit stuk geïmproviseerd openbaar meubel – de verrijdbare poten van een afgedankte bureaustoel (met dank aan Ole, de productie leider bij WH22 die hem meesjouwde uit zijn huis en doneerde) aan een traditionele bank, Trinidadiërs noemen dat een Peera, een woord dat is geleend van Bhojpuri. Het fascineert ons niet alleen als een voorbeeld van geïmproviseerde Creoolse technologie, maar als een belichaming van een soort vrijheid en een soort weigering. Het is van iemand, maar ook van niemand en iedereen.” Dit is de laatste editie van Peera een terugkerend object in het werk van Cozier.

Als ik volgend weekend terug naar Kassel ga wil ik op stap met “Peera”, overal door Kassel heen mensen uitnodigen op de bank en ze dan interviewen over hun persoonlijke ervaringen tijdens Documenta. Ik ga andere collectieven bezoeken en kennis maken. Ik wil observeren en participeren in activiteiten en leren van de kunstwerken, archieven en in gesprekken over cultuurverschillen die er veel zijn op allerlei lagen:

Na aankomst in Kassel gingen we langs bij het kantoor van de documenta organisatie. In een gesprek vertelt een medewerker dat er door collectieven gekookt wordt iedere dag. Met een blik van teleurstelling zegt ze dat de staf daar nooit voor uitgenodigd wordt… In een ontmoeting met een collectief later die dag geven ze aan dat ze al dagen lang gezamenlijk koken en eten met een ieder die langskomt en ze teleurgesteld zijn dat de staf van Documenta hier nooit aan deelneemt…

Niet alleen de bezoekers maar ook de organisatie en collectieven moeten open staan voor elkaar en de verschillen. Samenleven gaat voor niemand vanzelf het vergt voortdurende communicatie, duiding, code-switching…

Ik ga vanaf volgende week zondag weer genieten van de kunst, de ontmoetingen die daar mogelijk zijn, mee koken en mee eten en zoals Mitter het noemt in zijn artikel te “viben” met iedereen! Ik kan niet wachten, mijn koffer staat al klaar!

Wordt vervolgd…

REIS TIP: 9 euro!
In de maanden juni, juli en augustus in Duitsland wil reizen, kan dat voor 9 euro per maand, meer informatie: https://www.bahn.com/en/offers/regional/9-euro-ticket-en

Alice Yard:
Alice Yard is een hedendaagse kunstruimte en network. Alice Yard wordt beheerd en samengesteld door architect Sean Leonard, kunstenaar Christopher Cozier, schrijver en redacteur Nicholas Laughlin en ontwerper Kriston Chen in samenwerking met een evoluerend groeiend internationaal netwerk van kunstenaars, curatoren en andere creatieve partners. In Documenta zijn wisselend steeds vier kunstenaars / kunst professionals aan het werk, naast opeenvolgend Leonard (juni), Cozier (juli/augustus), Chen (augustus/september) en Laughlin (september), gelijktijdig opeenvolgend negen kunstenaars in residentie: Blue Curry, Louis Vasques Le Roche, Nicole Cecilia Delgado & Amanda Hernandez, Shannon Alonzo, Versia Harris, Michelle Eistrup, Bruce Cayonne en Ada M. Patterson. Daarnaast een deels ad-hoc in te vullen groep van maximaal 2 kunstenaars en/of kunstprofessionals zoals ikzelf, Richard Fung, Yina Yimenez, Oneika Russell, Razia Barsati en Tessa Mars.

Meer over Alice Yard: https://aliceyard.blogspot.com/
Hashtags: #AliceYardD15  #ayardexchange #documentafifteen #ruangrupa

DOCUMENTA FIFTEEN INFORMATIE:

Curator/artistieke leiding
Het kunstenaarscollectief ruangrupa uit Jakarta Indonesië heeft de artistieke leiding van de vijftiende editie van Documenta. De normen, waarden en ideeën van Lumbung (Indonesische term voor een gemeenschappelijke rijstschuur) zijn het fundament van deze editie. De praktijken van de veertien geselecteerde kunstcollectieven en kunstenaars zijn gebaseerd op principes als collectiviteit, gemeenschappelijke verdeling van middelen en gelijke toewijzing.

Diverse locaties
Kassel, Duitsland
W: https://documenta-fifteen.de/en/

18 juni – 25 september 2022
15-17 juni: pers en industrie

Openingstijden:
8AM – 8 PM

Toegang:
Dagkaart: 27 euro
2 dagen-kaart: 45 euro
Vrije toegang hele periode: 129 euro