Art Basel: politieke kunst, wat is dat?

DSC_0327 Kader Attia

    Kader Attia op Unlimited. de museale afdeling van Art Basel.

Dat Picasso goed verkoopt is geen nieuws op de jaarlijkse kunstbeurs Art Basel. Minder bekende portretten van de inmiddels lang overleden meester brengen zo tussen de 7 en 12,5 miljoen op. Als we tenminste de galeriehouders op de beurs mogen geloven.

Dat ‘politieke’, geëngageerde kunst van alle pluimage het goed doet is iets meer nieuws, ook in de kunsthandel. Maar wat is politiek in de kunst?

(Een bericht van Ronald Glasbergen, foto’s Van Dijk/Glasbergen)

DSC_0114 Picasso

Die vraag mag en moet je jezelf wel stellen als je bedenkt dat kunst heel gemakkelijk de grootste verschrikking tot esthetiek maakt en daarmee – maar dat is ook een filosofische vraag –die kunst op zijn minst gedeeltelijk buiten de normatieve kaders van de ethische en daarmee voor een deel ook buiten de wereld van gewone mensen plaatst.

DSC_0351 N Mangan

Een werk wat die vraag impliciet stelt is de, in fraai verbeelde documentatie, verpakte kritiek op exploitatie door het winstbejag van multinational Rio Tinto in het werk van de Australier Nicholas Mangan. Het is te zien op de boeiende side-show Liste.

DSC_0325 Kader Attia

De vraag spreekt ook uit de zelf ingegooide glazen van de Frans Algerijnse kunstenaar Kader Attia op Unlimited de museale afdeling van Art Basel. De stenen en het glas refereren aan de plundering van het Egyptische Museum in Kairo in 2011, aan het begin van de voorlopig op een drama uitgelopen Arabische Lente. Het werk ziet er uit als de inmiddels door, TV en YouTube vertrouwde oorlogsbeelden.

In deze context is het per definitie kunstmatig. Het verwijst naar iets, maar roept niet het beeld op van de zielloze plundering op die er vier jaar eerder aan voorafging. Het is gestold tot gebaar. Het is niet slecht, maar er is iets mee. Je dient te weten waar het over gaat om het te begrijpen. Maar ook in de kunst is er zoiets als suspension of disbelieve, je geeft het voorlopig het voordeel van de twijfel.

Goede kunst wringt, schreef eens een criticus, maar niet alles wat wringt is kunst en niet alle goede kunst wringt. Veel werken van Matisse bijvoorbeeld, van Calder of van Robert Mangold om er enkelen te noemen die ook te zien zijn op ArtBasel, zijn onverklaarbaar harmonieus. Ze zijn het tegendeel van wringende kunst.

DSC_0167 Picasso tekening 3,5 miljoen dollar of pond

Terug naar Picasso. Daar is er veel van op deze beurs. Een kunsthandelaar die ook een prachtige tekening voor drieënhalf miljoen aanbood, dacht dat het wel mee viel. Er is altijd veel Picasso dacht zij.

DSC_0110 Picasso

Op Art Basel waren het er toch echt veel, als je ze bij elkaar zou brengen ruim voldoende voor een flinke tentoonstelling, al logen de prijzen er, zoals hierboven aangegeven, niet om. Het werk ook niet. Prachtige tekeningen en prachtige portretten en hier gaat de regel van het wringen zeker op, bij Picasso wringt het meestal. Het is een fascinerende kant van deze hoogwaardige kunstbeurs: je kan er makkelijk zelf duizend andere tentoonstellingen uit samenstellen.

DSC_0206 Pedro Reyes Xylofoon

Een ander werk dat niet wringt maar wel een sterke Bijbels-politieke connotatie heeft – voor de kenners, het omsmelten van zwaarden in ploegscharen- is het werk ‘Disarm’ van de Mexicaan Pedro Reyes. Hij maakt uit onderdelen van in beslag genomen machinegeweren, pistolen en ander wapentuig, muziekinstrumenten.

Ze worden door software gestuurd, mechanisch bespeeld met als resultaat muziek die aangenaam klinkt, terwijl de machines mooi zijn op de wijze van de machines van de Zwitserse kunstenaar Jean Tingeley. De machines blijven er goed uit zien en goed klinken, ook als je ziet dat ze uit geweerfoedralen, pistoollopen, machinegeweermagazijnen, en grendelmechanismen van vuurwapens gemaakt zijn. Reyes maakt ze van de vele door de Mexicaanse overheid in beslag genomen wapens in de tot nu toe vergeefse strijd tegen de drugsmaffia.

Van machinegeweer naar muziekinstrument : als je zegt ‘utopie’ ben je cynisch, als je zegt ‘macaber’ ben je optimistisch. Tegelijk is het – in een ‘vrolijk’ carnaval van de dood, typisch Mexico. En het wringt.

DSC_0354 N Mangan

Dan die installatie van Nicholas Mangan. Hij laat een film zien die bestaat uit grofkorrelig uitvergrote nieuwsfragmenten van de burgeroorlog op het eiland Bougainville. Die begon in 1989 en eindigde tien jaar later. Oorlog op een Stille Zuidzee-eiland met als partijen onder meer Bougainville Copper LTD – dochter van ertsgigant Rio Tinto- en aan de andere kant een aantal inheemse landbouwers die sabotage acties en uiteindelijk een gewapende opstand in gang zetten.

De filmbeelden hebben dankzij een bombardementen aan televisie verslagen van oorlogen veel van hun kracht verloren. Ze komen door de grove korrel en wat vale kleur uit een andere wereld en zijn eigenlijk op een bepaalde modieuze manier te mooi. De kunstenaar compenseert het door een monotoon ratelende soundtrack. Bij het werk hoort een sculptuur. Die sculptuur is dat niet, maar is een destillatie-installatie van de rebellen om zelf uit kokosnootolie diesel te maken.

Het laatste deel van de installatie zijn drie koperen platen waarop krantfragmenten geëtst zijn. Alweer mooi. Zoals het hele werk. Het is verkocht aan een verzamelaar. Het gaat net als de werken van Reyes en Attia over politiek geladen ontwerpen, ze zeggen er iets over.

Is politieke kunst, kunst die politieke bedrijft? Of is het kunst die reflecteert en wil laten reflecteren over politiek? In sommige tijdsgewrichten , de tijd van Joseph Beuys bijvoorbeeld, was het antwoord makkelijk te geven. Maar nu? Over politieke kunst is het laatste woord niet gezegd. Hopelijk is dat nooit zo.

Art Basel duurt van 18 tot 21 juni 2015. Parallel daaraan lopen in Basel, de kunstbeurzen Liste, Volta en Scope.

artbasel.com

About [Redactie] 9028 Articles
Berichten in Trendbeheer kort en ingezonden verslagen van gelegenheidscorrespondenten.

Be the first to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published.


*