Hawaï – Oahu: de instellingen

Kealopiko (‘Ae Kai)

Voor een eiland nauwelijks groter dan Curaçao is er behoorlijk veel te doen in Oahu op het gebied van de kunst. De federale overheid (VS), lokale overheden en private fondsen in Hawaï investeren behoorlijk in kunst in Oahu. Zo heeft Oahu niet alleen meerdere musea en galeries maar ook twee biënnales (Hawaï Biënnale die al langer dan 60 jaar bestaat en de Honolulu Biënnale dit jaar voor de eerste keer). In november dit jaar voegt Oahu daar een Art Fair aan toe.

Aupuni Place Art Gallery & Studios bestaat uit een aantal galeries Aupuni, Paradise Cove en een aantal studio’s voor jonge kunstenaars en is in WARD Warehouse in Honolulu, directeur is Maile Meyer. Ik ben net op tijd want het culturele complex WARD Warehouse wordt in augustus dit jaar afgebroken om plaats te maken voor een luxe appartementen torenflat met uitzicht op de haven en de Pacific Oceaan. KJ Baysa, Tia Castro, Bryzane Lagmay en Carol Kewhok organiseren de tentoonstelling “Huki Pau” ter eer van de onlangs overleden curator James (Jay) Jensen en om de vele vrijwilligers in de kunst (bijna altijd ook kunstenaars) te bedanken voor hun inzet voor de kunst op het eiland. Al die kunstenaars zijn gevraagd een werk te brengen voor in de tentoonstelling. Bij aankomst word ik gelijk meegenomen naar de locatie, tot mede organisator gebombardeerd en sta ik een uur na aankomst met een hamer, spijkers, schroeven, meetlat en waterpas werk uit te pakken en te installeren.

Paradise Cove: Lawrence Seward, PC, Madelyn Biven, Eric Morgan, Jared Pere & LSxPC

Hawaï State Art Museum in de volksmond bekend als HISAM is het nationaal museum voor moderne en hedendaagse kunst. In het museum zijn alleen werken te zien die uit hun eigen collectie komen (ca. 8000 werken). Alle kunstenaars hebben een link met Hawaï en/of ze zijn er geboren en/of ze wonen en werken nu in Hawaï. De collectie is online ontsloten als je op de website naar een tentoonstelling gaat kan je een foto van elk werk zien en de specifieke informatie! Ik ontwaar in het museum zowaar ook een Nederlandse kunstenaar Martha Ridgley en een werk met de Nederlandse titel Boompje van Hanae Uechi Mills.

Ik ben daar op de “First Friday” avond, iedere eerste vrijdag van de maand is er live muziek op het grote dakterras op de eerste verdieping van het museum en het museum is dan tot 21.00 uur open. Deze eerste vrijdag opende ook Mori, de nieuwe museumwinkel opgezet door Aly Ishikuni-Sasaki & Travis Sasaki, een project van Joyce Akona en de vrienden van HISAM waar werk van lokale kunstenaars kan worden gekocht (curator John Koga).

Melinda Morey, In the realm of the infinite, 2000.

Hanae Uechi Mills, Boompje, mono print.

Het eerste weekend van mijn verblijf valt samen met de derde editie van ‘AE KAI, een cultureel lab. Het thema van dit lab is convergentie, in dit geval het samenkomen van humaniteit en natuur. Organisator is het Smithsonian Asian Pacific American Center in Washington DC, eerdere edities vonden plaats in DC (Crosslines) en in New York (CTRL-ALT).

50+ kunstenaars presenteren een weekend lang hun werk in een pop-up ruimte van bijna 2000 vierkante meter (voorheen een supermarkt) in een enorm winkelcentrum in Honolulu. Ongeveer de helft zijn lokale kunstenaars (curator Kalewa Correa) en de helft komen van buiten Hawaii (curator Adriel Luis) maar hebben wel een link met de Pacific. Zo zijn er bijv. kunstenaars met wortels in Japan, Nieuw Zeeland, Indonesië, Filipijnen en Alaska. Alle kunstenaars van buiten Hawaii zijn in april dit jaar voor een periode in Hawaï geweest om kennis te maken met de andere kunstenaars, de cultuur en tradities en daar zijn ook een aantal samenwerkingen uit voortgekomen die in dit weekend gepresenteerd worden. De Pacific kunstenaars zijn zichtbaar meer begaan met de natuur, het klimaat, spiritualiteit en humaniteit dan de kunstenaars in Europa (uitzonderingen als bijv. Melanie Bonajo daargelaten). Hier blijken deze thema’s een vast organisch onderdeel van zowel het persoonlijke leven als de werkpraktijk van de kunstenaars.

Maika’i JK Tubbs, Under My Skin, 2017.

Naoko Wowsugi, Mamaki Tea(r)ism, a healing meditation space, 2017.

Het Bishop Museum is het nationaal historisch museum zeg maar de kleine versie van het Metropolitan Museum specifiek voor een collectie die de geschiedenis vertelt van de Hawaï eilanden in de context van Oceania. Ik moet zeggen dat wat ik daar zag over het gebied me echt meer aansprak omdat ik daar in het gebied verbleef dan wanneer ik in het MET rondloop. De geschiedenis verteld in het gebied en vanuit de point of view van de bewoners van Hawaï, dan vallen er toch ineens allerlei kwartjes en begrijp je het geheel beter. Ik zie ineens een prachtig museum met klimaatbeheersing en alles erop en eraan voor me in Curaçao of Aruba waar de collectie uit het Caribisch gebied van het Tropenmuseum in te zien is. Het is een gedachte…

Hawaï is de enige Staat in de Verenigde Staten met een heuse Koninklijke familie. De Koninklijke familie is afgezet in 1893 door inmenging vanuit de VS en werd een Republiek die de VS vervolgens in 1898 annexeerde. President Clinton bood hier officieel verontschuldigingen voor aan in 1993. In 1959 werd Hawaii de 50e staat in de VS. De kleine autochtone bevolking (de grootste bevolkingsgroep in Hawaï is die met een Japanse afkomst) die nog over is op de eilanden vecht nog steeds voor soevereiniteit.

Het Bishop Museum is ondergebracht in een werkelijk prachtig monumentaal gebouw met op het complex ook een Planetarium, een gebouw met educatieve technische geavanceerde ruimtes over de werking van vulkanen en hoe de eilanden gevormd werden en een gebouw met een educatieve interactieve tentoonstelling over biomechanica.

Koninklijke mantel van gele en rode (van nu uitgestorven vogels) en zwarte veren.

Honolulu Museum of Art (HMA) is een fusie (2011) van de Honolulu Academy of Arts (HAA) met de collectie van de missionaris familie Cooke (1927), die de multiculturele samenleving van Hawaï reflecteerde, en The Contemporary Museum met de hedendaagse collectie van Thurston Twigg-Smith (1961). HMA heeft anno 2017 een collectie van ca. 50.000 werken die een periode van 5 eeuwen beslaat. Sinds de fusie is er een uiterst actieve educatie en publieke programma afdeling opgezet, onderdeel van STEAM, onder leiding van de jonge dynamische Aaron Padilla. Verwend als ik ben door de bezoeken aan vele musea, was ik zelf niet zo onder de indruk van de historische collectie in het gebouw downtown. Maar voor (jonge) bewoners van het eiland op 6 uur vliegen van “the mainland” is de toegankelijkheid van kunstwerken zoals hier, waar men ze in het echt kan zien en niet op plaatjes of online onvergelijkbaar! De museum curatoren doen er alles aan om het aantrekkelijk te maken voor jongeren door historische werken in dialoog te laten gaan met werken uit de hedendaagse kunst collectie bijv. een Robert Mapplethorpe en Viktor Muniz. De komende tentoonstelling (opening op 27 juli) in het hoger gelegen Spalding House (prachtig uitzicht, over Honolulu!) is hedendaags en laat een aantal bijzondere werken zien die ik eerder niet gezien had zoals een vroeg werk van Nam June Paik en een serie werken van William Kentridge. De collectie heeft een niveau en internationale allure waar we in Nederland voor het Curaçao Museum nog hard aan moeten werken en heel wat in te halen hebben. Misschien moet een volgende verzamelaar die in Nederland een museum wil beginnen overgehaald worden dit niet in Nederland te plaatsen maar in Curaçao, Aruba of Sint Maarten.

Nam June Paik

William Kentridge (serie van 8 tekeningen).

Als er tijd is om maar een ding te doen dan moet je naar Shangri-la, de voormalige vakantie villa van Doris Duke (1912-1993). Doris Duke, de tabak erfgenaam, liet de villa bouwen na haar huwelijksreis in Azië en het Midden-Oosten waar ze volstrekt verliefd werd op de islamitische cultuur en architectuur. Het is een super decadent vakantiehuis waar je mond van open valt en niet meer dicht gaat zolang je er bent en nog lang erna. Het laat als niets anders goed zien hoe walgelijk veel geld er nog steeds gemaakt wordt met de verdiensten van de plantagehouders tijdens de slavernij (tabak voor de Duke familie) en hoe geld dan geld blijft maken, terwijl de eigenaar niet meer werkt… De erfenis van alle bezittingen had een waarde van 100 miljoen bij het overlijden van haar vader, 250 miljoen toen Doris het van haar moeder erfde en toen ze zelf overleed was de waarde gestegen naar 5,5 biljoen. Duke had geen kinderen en besloot tijdig al haar bezittingen, in een fonds, The Doris Duke Foundation, onder te brengen en geeft zo postuum alles aan de samenleving at large o.a. ook aan heel veel kunstprojecten.

Shangri-la werd een museum voor Islamitische kunst, cultuur en ontwerp en om nu dit huis met zijn unieke kunstwerken, architectuur en interieur, te kunnen zien en er over te horen is wel heel bijzonder. Shangri-la is niet vrij toegankelijk voor publiek je moet je online inschrijven. Mocht je niet van plan zijn om de komende tijd naar Hawaii te gaan kan je een virtuele toer doen waar je foto’s ziet van ruimtes en een uitgebreide uitleg krijgt over wat je ziet. Shangri-la heeft ook een residentie programma (alleen op nominatie) en publieke programmering. Alles ter bevordering van islamitische kunst en cultuur en actuele programma’s die de kennis van de islamitische cultuur onder het publiek vergroten (en daarmee de angst voor Islam in het algemeen te verkleinen).

The Playhouse (tegenwoordig de residentie locatie).

POW! WOW! (samenkomst) is een jaarlijks evenement opgezet door Jasper Wong dat internationale kunstenaars die grote muurschilderingen maken voor een week in februari bij elkaar brengt in de Kaka’ako wijk in Honolulu. De muurschilderingen blijven het hele jaar te zien en op het volgende evenement schilderen ze er weer overheen. De wijk die voornamelijk creatieve industrie huist, ziet er echt super tof uit met al die grote werken op de verschillende gebouwen. Tegenwoordig organiseert Pow! Wow! ook satelliet Pow! Wow! evenementen in andere staten in de VS en in Azië. Door het jaar heen neemt de organisatie ook opdrachten aan voor muurschilderingen op andere locaties in Hawaii en de VS als een bron van inkomsten.

Er zijn diverse galeries zoals we die kennen uit andere toeristische plekken waar we vooral veel exotische taferelen en handenarbeid zien. Ravizza Brownfield is de enige galerie op het eiland die zich exclusief en uitsluitend richt op hedendaagse kunst. De galerie is nieuw, de tentoonstelling “Visual Perception” die ik er zie is de tweede tentoonstelling die ze hebben. Ik ben dus razend benieuwd of deze galerie het gaat volhouden en een groep vaste verzamelaars aan zich kan binden. Er was in 2011 niet genoeg support op het eiland om The Contemporary Museum toen het na de crisis in financiële problemen kwam overeind te houden waardoor het moest fuseren met het HAA museum wat nog meer in de problemen zat. Ik houd mijn hart vast, de tijd zal het leren. Aan het enthousiasme van de kersverse galerie directeur Brian Linares zal het niet liggen. Hij groet ons meer dan hartelijk en geeft ons een uitleg alsof zijn leven er van af hangt over alle kunstwerken en over Kinetic Art, Op-Art en Zero in het algemeen en de plaats die het in de kunstgeschiedenis inneemt. We knikken ja en amen en glimlachen ter aanmoediging en luisteren braaf en aandachtig alsof we nooit eerder in ons leven een kunstwerk zagen. Alleen al voor hem hoop ik dat voldoende verzamelaars de weg naar de galerie vinden. Go Brian!

BoxJelly is een nieuw bedrijf opgezet door Rechung Fujihira waar je gedeelde kantoorruimte kan huren. Veel starters in de creatieve industrie beginnen bij BoxJelly dat ook gevestigd is in Kaka’ako (zie Pow! Wow!). Zo is er een ruimte met een jonge modeontwerper met prachtige kleding die op het moment samenwerkt met een kunstenaar om nieuwe textiel ontwerpen te maken gebaseerd op lokaal uitstervende planten en dieren. BoxJelly organiseert allerlei programma’s en heeft ook een residentie voor kunstenaars, internationale kunstenaars zijn ook welkom. Het gaat om een werkstudio voor 3 maanden en advies over hoe je een kunst praktijk financieel en organisatorisch duurzaam kan maken. Na afloop stelt de kunstenaar het gemaakte werk tentoon in de BoxJelly ruimtes… eenmaal, andermaal?

De kunst faculteit van de University of Hawaii (UH) is na Biologie de faculteit met de meeste leerlingen. Natuur en Cultuur staan hoog in het vaandel op Hawaï. Maar als je door Honolulu rijd vol met torenflats voor de miljoen inwoners, krijg je toch zwaar de indruk dat beton en kapitalisme de overhand krijgt op de natuur en cultuur, iets waar kunstenaars voortdurend op (re)ageren. Ik ontmoet Gaye Chan de “departement chair” maar omdat ik Oahu bezoek tijdens de zomervakantie zijn de twee galeries en het museum van de universiteit gesloten. Maar UH heeft een sculptuurpark over de hele campus en een plattegrond waar alle beelden staan en van wie ze zijn, dus ik ga op pad…

The Fourth Sign, Tony Smith (1976).

Wohrl – Jacqueline Rush Lee

Wel open is East West Center dat aansluit op de Campus van UH en ik ontmoet Michael Schuster de curator en zijn assistente Annie Reynolds. De lopende tentoonstelling Tree of Life laat de diverse betekenissen zien in diverse culturen (20) in Azië en hoe de diverse oorspronkelijke culturen en religies als Hindoeïsme, Boeddhisme Taoïsme, Judaïsme, christendom, Islam en andere oude religies van invloed waren op de representatie van de Tree of Life. De tentoonstelling maakt, als een extra laag, ook zichtbaar hoe klein de “carbon footprint” is die ambachten achterlaten.

My travel to Oahu was in part made possible by: using my saved up air miles to pay for my flight, Beverly Baysa hosting me in her home, KJ Baysa introducing me in his vast Oahu network and driving me around tirelessly for over 2 weeks at no cost, Nanci Amaka and Jaimie Jackson sometimes taking over the wheel, giving KJ a few days off :-), John Koga, Andrew Binkley, Paige Donnelly, Nancy and Jaime for making more introductions, Naoko Wowsugi for inviting KJ and I to Ae’Kai, Paige for inviting Jamie and I for a tour to Shangri-La after hours and Aaron Padilla for showing me a preview of the exhibition in Spalding House that has yet to open!

MAHALO to all of the above and to all of you that generously made themselves available to meet with me and talk about your practice, spaces, work, etc. My time in Oahu has been an incredible experience thanks to all of you!