LIAP KUNSTENAAR IN RESIDENTIE
Michelle Eistrup is in LIAP via het Goethe Institute Nordic Leipzig programma met ondersteuning vanuit de Deense Art Foundation. Michelle Eistrup is een research-based beeldend kunstenaar die zich voornamelijk bezighoudt met video, fotografie en geluid. Ze groeide op in Jamaica, Parijs en New York en woont momenteel met haar gezin in Kopenhagen, Denemarken. Haar praktijk verkent de geschiedenis, erfenis en ontkenning van kolonialisme. Er zijn vier overkoepelende thema’s in haar werk terug te vinden: Identiteit en expressie in de diaspora; politiek van erkenning; dynamiek van isolatie en de belichaming van riten en rituelen.
Eistrup werkte van 2012 tot 2017 aan Bridging Art + Tekst (BAT). Het project begon met een seminar in het Karen Blixen Museum in Denemarken waar ca. 30 internationale art professionals uitgenodigd werden. Een 804 pagina tellende publicatie van 3 volumes was het resultaat. Dr. Charl Landvreugd, curator Nancy Hofman en Patricia Kaersenhout namen deel vanuit Nederland. Ik werkte mee als een van de vele schrijvers in de publicatie, het begin van een langere samenwerking.
Eistrup had me zoals ik al in mijn eerste artikel over Leipzig schreef uitgenodigd naar de residentie om met haar te werken aan All Suns Forever een project waar ik haar films zou produceren. Maar ook hier gooide COVID alles in de war, want filmen in Amerika en het Caribische gebied zit er voorlopig niet echt in. Maar ze is bezig met een ander project waar ze graag wil samenwerken dus beland ik ineens in etnologische en geologische musea in Saksen, Duitsland en verdiep me in mineralen in Terra Mineralia in Freiberg en de geschiedenis van de autochtone bevolking van Australië in het Grassi Museum in Leipzig.
In de periode 2016 – 2018 maakt Eistrup het werk In the Deep Underground & Up Above (zie boven) in Australië. Eistrup wordt door dit werk in Australië in mei 2019 benaderd door de Staatliche Kunstsammlungen Dresden om deel te nemen in de opkomende tentoonstelling Sprakeloosheid in het Japanisches Palais in Dresden.
Rondleiding Japanisches Palais
Tijdens de LIA residentie (augustus – oktober) zet Eistrup het onderzoek wat ze begon in Australië voort in het Terra Mineralia Instituut en de Bergakademie in Freiberg en ontwikkelde een concept voor een nieuw werk voor de komende tentoonstelling: Minerale Afgezanten (Mineral Emissaries). In In the Deep Underground and Up Above beschouwt Eistrup de scherpe culturele contrasten en ethische conflicten die inherent zijn tussen geschiedenis, land en natuurlijke hulpbronnen en de hedendaagse verschillen in de geleefde realiteit van de autochtone Australiërs en telgen van Europese kolonisten. In dit nieuwe concept legt ze diepere lagen bloot.
De grot is een ontmoetingsplaats voor alle soorten personen en perspectieven. In het kapitalistische westen is groei van productiviteit en economisch kapitaal het grootste goed. Recent zien we dat deze manier van leven ons naar ecologische rampen leidt. De antwoorden om die rampen te voorkomen lijken te liggen bij culturen die in samenhang met het land leven.
Deze reflectie vereist nadenken over ons historische en koloniale verleden, dat veel autochtone bewoners en culturen heeft uitgeroeid. In dit nieuwe werk gaat Eistrup op zoek naar de kennis die ligt bij die culturen die nog bestaan. Tegelijkertijd gelooft ze de wetenschappers stenen en grotten onderzoeken en bestuderen veel kennis en begrip hebben om met anderen te delen. Deze verschillende perspectieven komen naar voren in het concept voor de nog te produceren licht- en geluidinstallatie Minerale Afgezanten (Mineral Emissaries).
Minerale Afgezanten
Tijdens de onderzoekperiode in Freiberg wordt Eistrup in oktober voorgesteld aan dr. Birgit Scheps, curator en Hoofd van de afdeling Australië in het Grassi Museum in Leipzig. Het verzoek is voor een onderzoeksamenwerking tussen Eistrup en Scheps in de collectie autochtone Australische objecten. We krijgen ongelimiteerde toegang tot de collectie. Vanwege COVID zijn alle wetenschappers in het museum in het museum aan het werk en hebben tijd die voorheen gepland was voor reizen en projecten die niet langer doorgaan. Dr. Scheps heeft die tijd nu ook. Een unieke situatie die Eistrup met beide handen aangrijpt. Dr. Scheps doet al 40 jaar onderzoek in Central Australië. We duiken met haar in de collectie, boemerangs, stenen, totems en leren over tradities, rituelen en cultuur.
Dr. Scheps leidt ons rond in het museum waarin we allerlei objecten zien en ze ons vertelt wat deze objecten zijn, hoe ze gebruikt werden en wat het belang is binnen de cultuur en tradities van de autochtone Australische bevolking. Dr. Scheps introduceert ons ook in de collectie Flaked Stone Tools. Een collectie van circa 300 gereedschappen die voor verschillende doeleinden gebruikt werden. Dr. Scheps en haar verhalen brengen de lades vol met in eerste instantie “dode” stenen tot leven.
Foto’s Collectie Grassi
Sinds de val van de Berlijner muur in 1989 bezoekt dr. Scheps frequent en structureel het gebied voor veldonderzoek naar de tradities en cultuur van de autochtone bevolking. Zo vertelt ze ons over hoe de autochtone bevolking van Australië door middel van liederen oraal in kaart bracht, over de droom verhalen en over die bovengenoemde culturele spirituele verbintenis tussen mens en natuur.
“So when you grow up you know about your totem, what means that you are related to a plant or animal or mountain or maybe to lightning, thunder, fire, and rain. It depends on where you are born or what spiritual importance your place of birth or the place your mother realized she is pregnant. What the dreamtime story is that is connected with these important places.” – quote dr. B. Scheps
Door de vriendschappen die dr. Scheps over de decennia heen in de autochtone gemeenschappen opbouwde werd ze betrokken in hun strijd voor landrechten en andere rechten voor die gemeenschappen in Australië.
Foto’s poster collectie (privé collectie dr. Birgit Scheps)
De positie van de autochtone bevolking in Australië alleen al merk ik nu is nog gecompliceerder dan ik al dacht of vermoedde. Hoe meer ik hoor en lees, hoe minder ik begrijp over wat er anno 2020 nog gebeurt en wat juist niet.
Het Grassi Museum zo horen we heeft rond de 200 duizend objecten in opslag. We leren dat er binnen die 200 duizend objecten er 6 duizend menselijke overschotten in opslag zijn waarvan 200 uit Australië onder auspiciën van dr. Scheps en haar afdeling.
Ikzelf heb papieren getekend dat ik mijn lijf na overlijden schenk voor de wetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. Europeanen hebben documentatie en archivering uitgevonden maar de documentatie dat deze persoon zelf of hun directe familie de overledenen aan Europese wetenschappers schonk lijkt hier te ontbreken.
6000 mensen? In 1 museum?
We hadden geen idee dat het om zoveel mensen gaat en zijn er stil van. Het Grassi Museum management en dr. Scheps zijn actief in restitutie en repatriëring van objecten en menselijke overschotten naar het land van herkomst in haar geval Australië. Op dit moment zijn 14 mensen uit de Grassi Museum collectie waar de identiteit door wetenschappers, politie, detectives en DNA onderzoek is vastgesteld uit welke gemeenschappen ze komen, weer bij hun familie en gemeenschappen in Australië. Vanwege COVID is het proces van het terugkeren van de mensen naar hun families in de landen van oorsprong voorlopig stopgezet.
In Nederland zijn er op de website van het nationaal museum voor wereldculturen (500 duizend objecten) regels opgesteld voor restitutie en repatriëring. Als ik de de collectie in Nederland bekijk zie ik daar geen informatie over mensen die wij in opslag hebben liggen en hoeveel dat er zijn.
De discussie over dekolonisatie, ontleren, en restitutie en repatriëring van objecten in onze musea is door heel Europa en Amerika opgelaaid. Ook in Nederland is het onderwerp actueel, terwijl ik dit artikel schrijf zie ik op instagram een post van cultuur historicus Nancy Jouwe voorbijkomen: “De Westerse Instituties zijn gevormd in de Koloniale Periode. Het Museum als Tempel van Representatie is gelijktijdig ontstaan met ideeën over Raciale Hiërarchieën. Hoe leg je zoiets uit? Maar vooral: hoe doorbreek je die hegemonie? Jouwe verwijst in haar Instagram post ook naar een artikel over het “ontleren in het museum” in Metropolis M uit 2019.
Hoe meer dr. Scheps ons vertelt, documentatie om te lezen geeft, en ons interviews met autochtone Australiërs laat zien en horen, hoe meer vragen dit oproept. Hoe betrokken zijn de landen van herkomst bij restitutie en repatriëring? Wat hebben we in onze musea liggen? Hoe komen we aan deze objecten? Hoeveel en welke objecten zijn roofkunst of via heling verkregen? Moet alles terug? Moet alleen een deel terug en is het juist goed dat een deel blijft. Gaan we mensen uit de verschillende gebieden inhuren als culturele specialisten en educatieve adviseurs in het beschrijven van de objecten binnen de context van de specifieke culturen en alles wat daarbij hoort zodat de objecten juist gerepresenteerd en gepresenteerd worden?
Dr. Scheps geeft aan dat zij persoonlijk en in haar veld (Australië en het Pacific gebied) de wensen of en hoe objecten en menselijke overschotten gerepatrieerd worden van de autochtone bevolking als leidend ziet. Ze geeft ook aan dat het ontzettend complex is. Musea lopen tegen allerlei politieke, sociale, maatschappelijke, economische en legale blokkades aan. Verder zijn er zowel intern in de musea in Europa als in gemeenschappen en musea van de landen van herkomst uiteenlopende ideeën en wensen.
In Nederland heeft de politiek in 2014 besloten een aantal koloniale musea die onder het Ministerie van Buitenlandse Zaken vielen en de werknemers van de musea ambtenaren betaald door het ministerie in een Stichting Nationaal Museum voor Wereldculturen onder te brengen, gesubsidieerd door het Ministerie van OCW. Een soort afschuifmanouvre waarmee de Staat verantwoordelijkheid eenzijdig doorschuift naar de mensen die nu in de musea werken? Dat lijkt wel al te gemakkelijk?
Er is een spanningsveld tussen actie nemen en te laten zien dat er iets gebeurd (symptoom bestrijding) en het aangaan van de overkoepelende discussie over ethiek die volgens mij eerst wereldwijd gevoerd moet worden.
Dit roept direct de vraag op, wie is en/of moet hierin leidend en bepalend zijn?
Zijn de politiek en museum management bereid hun verantwoordelijkheid serieus te nemen? Zijn ze bereid en in staat om te reflecteren op hun organisaties en zichzelf, te “ontleren”, en leiderschap op een aantal punten over te dragen aan “de ander”. Zijn ze in staat om hedendaagse organisatie structuren te implementeren in plaats van de koloniale hiërarchische en bureaucratische systemen in de musea in stand te houden?
Persoonlijk vragen Eistrup en ik ons meer en meer af in hoeverre je werkend in de hedendaagse kunst nu wel of niet, en hoe, je moet werken aan projecten binnen deze niet langer van deze tijd zijnde hardnekkige museale structuren. We zijn daarin niet alleen ook deze discussie is gaande.
Complex indeed!
• András Szántó, The Future of the Museum: 28 Dialogues, Hatje Cantz Verlag GmbH, 2020, ASIN B08KF5FQ5G
• Stan Grant, Tell It to the World: an indigenous memoir, Scribe US, Herdruk, 2019, ISBN: 978-1947534261.
• Peter Mc Farlane and Nicole Schlabus. Who’s Land is it Anyway? A Manual for Decolonization. Federation of Post-secondary Educations of BC, 2017. (PDF beschikbaar voor lezers via de comments onderaan dit artikel)
• Grada Kilomba. Plantation Memories. Episodes of Everyday Racism. Unrast Verlag, 2013. ISBN: 978-897714854.
• Paul Turnbull and Michael Pickering, The Long Way Home: The Meaning and Values of Repatriation (Museums and Collections) 1st Edition, Berghahn Books, 2010, ISBN 978-1845459581.
• Bernice Barry, Georgiana Molloy: The Mind That Shines, Readhowyouwant publishing, 2016, ISBN 978-1458737618.
• Christobel Mattingley, Survival in Our Own Land: ‘Aboriginal’ Experiences in ‘South Australia’ Since 1836, Hodder & Stoughton General Division, 1990, ISBN 978-0731649884
Eistrup in de studio at LIAP
Michelle Eistrup (Kopenhagen, Denemarken) heeft een Bachelor in Socio-Antropology (major) and Arts (minor) van Haverford College, Pennsylvania, USA en een MFA van de Royal Academy of Arts, Media Arts School in Kopenhagen, Denemarken. Ze werkt vooral in het medium fotografie en film. Ze creëert en presenteert haar werk in Europa, Australië, Afrika, Amerika en Zuid Amerika/Caribische gebied. Naast haar praktijk als kunstenaar werkt ze als curator, o.a. aan Bridge Art + Tekst (BAT), in het Karen Blixen museum en de BAT publicatie (Hurricane Publishers, 2017) waar ik ook in schreef. Eistrup is lid van Oracle, The Annual International Conference for Photography Curators die ieder jaar in november plaats vind (dit jaar afgelopen weekend online).
Leave a Reply