The Art of Belonging @ LUMC

Ruim tien jaar geleden, na het overlijden van mijn oude vader besloot ik net als hij, maar dan op figuurlijke wijze een punt achter het cv te zetten. De kunst had mij immers niets meer te brengen en was als een ladder die eenmaal beklommen aan de kant kon worden geschoven. Dat gaf wat gemor bij de galerie, maar verder zou het iedereen worst wezen. Het werd ook al snel heel stil rond het œuvre. De laatste tijd komt daar echter verandering in. Zum Bahnhof dus…

De tram is gratis voor gepensioneerde kunstveteranen. Maar deze hebben we gemist.

(Een bericht van Bert Sissingh)

Dan nemen we toch de volgende.

Youth is an art.

Goed volk.

O ja, de Nike van het Stationsplein: u heeft er vast over gelezen. Poëzie is een daad en komt niet uit de lucht vallen behalve dan af en toe in Rotterdam. Dit keer in de vorm van een wat sentimenteel humanistisch beeld à la Banksy waar je onmogelijk tegen kan zijn, ware het niet dat deze pseudo-emancipatoire neo-koloniale fop-representatie wordt gedragen door dezelfde krachten die een werkelijke emancipatie juist in de weg staan.

Dat is niet verwonderlijk want kunst is noodzakelijkerwijs altijd al onderhorig geweest aan de door kerk, staat of kapitaal gedicteerde status-quo. Je kan erover twisten hoe erg dat is. Dat blok marmer waaruit de jonge Michelangelo na twee jaar hakwerk de goddelijke vormen van de naakte David wist te bevrijden moest wel gefinancierd worden. Indertijd is er door Leonardo en Boticelli nog wel over gesteggeld waar David zou worden neergezet, maar uiteindelijk is besloten voor een plek pal voor het stadhuis om de politieke lading van het beeld nog eens te benadrukken.

Hier is alleen een kennisgeving naar het CBK gestuurd en wordt geprobeerd de politieke boodschap te verhullen en democratisch te legitimeren door de lokale bevolking uit te nodigen een geinige naam te verzinnen voor de vooralsnog anonieme zwarte schoonheid.

Dat lijkt mij geen goed idee.

Als je leest wat er allemaal borrelt in het sociale media riool komen er vast allerlei sociaal onwenselijke associaties uit de opgerolde mouw rollen. Zwarte Pietà, Chiquita, Antonia de Komma en Bokita zijn allemaal al voorbij gekomen.

Laten we haar beter Destiny noemen. Dat maakt meteen duidelijk waar de schoen wringt, want uit onderzoek blijkt dat de draagster van zo’n voornaam door endemische vooroordelen binnen het onderwijs bij voorbaat al een grotere kans maakt op een lage startkwalificatie.

Daar kan je dan nog een lagere levensverwachting, armoede, vroegtijdige gezondheidsklachten, sexueel geweld en alleenstaand (tiener)moederschap bij optellen (om maar te zwijgen van een confrontatie met institutioneel racisme binnen staatsapparaten als Politie en Belastingdienst) en het beeld wordt vanzelf inktzwart.

Dat klinkt inderdaad fatalistisch, maar er zijn niet zo heel veel aanwijzingen te vinden die duiden op enige verbetering, waardoor het pontificale gebaar van de zichzelf feliciterende bestuurlijke elite een wat gratuite bijsmaak krijgt. En dan willen ze ook nog meerdere tramlijnen opheffen.

Nee dan Pancras Hogendoorn, patholoog en Dean van het LUMC, die hier de openingsspeech houdt van de tentoonstelling The Art of Belonging.

Met zo’n voornaam mag je op het gymnasium meteen een klas overslaan, is de ballotage bij de roeivereniging een formaliteit en is de verdere carrière een soort invuloefening. Alleen de ontgroening bij Minerva viel een beetje tegen. Pancras houdt heel veel van kunst.

En dit zijn Pancras zijn schoenen, rechts op de foto. Dat soort regenteske types heeft altijd overal nevenfuncties in het old-boys netwerk, in dit geval die van lid van de Raad van Toezicht van de KABK.

Ik informeerde na de speech namens GK even naar de affaire met Ranti Tjan en we waren het er al snel over eens dat die Tjan een vervelende onruststoker en een matennaaier is die in zijn tijd als ”begaafd museumman” de kroonjuwelen van zijn museum in Gouda verkwanselde en zijn Haagse collega van het Gemeentemuseum een loer draaide.

Dat ”begaafd” komt overigens van Sjarel Exdirecteur, die je toen het erom ging nooit ergens over hoorde, behalve dat hij heel veel van kunst houdt en die zijn museum als een troosteloos uitgewoond scheepswrak heeft achtergelaten.

Tjan heeft in de jaren tachtig politicologie in Amsterdam gestudeerd en woonde dus waarschijnlijk met medesympathisanten van de Baader-Meinhof Gruppe met behoud van uitkering in een kraakpand, wat nooit ergens vermeld wordt terwijl we wel voortdurend moeten lezen dat begaafd onderwijsman De Deugd een studie Engels heeft gevolgd wat (notabene in tijden van internationalisering van het kunstonderwijs) op onbegrijpelijke wijze tegen hem zou pleiten.

Tjan is na zijn studie aan een lucratieve lange mars door de kunstwereld begonnen, heeft een riant pensioen opgebouwd en denkt na een dienstverband van drie maanden nu ook nog recht te hebben op een drie jaar durend sabbatical.

Pancras gaf aan veel vertrouwen te hebben in de afloop bij de rechtbank, tenminste dat vermoed ik, want voordat ik hem te pakken kreeg was hij al op zijn bordeelsluipers weggesneakt naar zijn volgende bestuurlijke verplichting.

Ook hier is weinig nieuws onder de zon, want in zijn tijd kon collega patholoog professor Nicolaes Tulp, tussen het snijwerk en de huisbezoeken door, net zo makkelijk zitting nemen in het stadsbestuur van Amsterdam.

Nu we het toch over Rembrandt hebben: er hangt dus kunst in het Leids Universitair MC.

Er heerst in de medische wereld een slecht onderbouwde opvatting dat kunst een positieve werking zou hebben op het genezingsproces van de zieke patient. Veel ziekenhuizen bezitten dan ook een kunstcollectie die zoveel mogelijk op zaal wordt vertoond. LUMC heeft daarnaast een heuse inpandige galerie met wisselende exposities. Er is natuurlijk niemand die echt gelooft in die helende werking.

Het Martiniziekenhuis waar ik mijn vader op het laatst bijna wekelijks heenbracht voor een levensverlengende bloedtransfusie is ook helemaal volgestouwd met kunst, maar dat kon in zijn geval uiteindelijk niet het verschil maken.

Deze foto uit mijn laatste fotoserie serie Le Retour du Père (2010) is toevallig gebaseerd op een door velen geliefde tekening van Rembrandt (in het bezit van het Teylers Museum) die de terugkeer van de Verloren Zoon zou verbeelden. Op de Rietveld zei Ulay tegen ons dat we ook een beetje aan de klant moesten denken. Met Rembrandt zit je dan bijna altijd goed.

Bijzonder dat hij nu in Leiden te zien is. Met dank ook aan bruikleengever Stedelijk Museum Schiedam.

De tentoonstelling is een samenwerking van hoofd kunstzaken Sandrine van Noort en de onlangs aangestelde hoogleraar ouderenparticipatie Tineke Abma. U kunt wel zien dat de vormgeving tot in de puntjes verzorgd is.

Ook Tineke Abma, die hier onder toeziend oog van de Dean wordt toegesproken door Sandrine van Noort houdt heel veel van kunst. Zij gaat zich bezig houden met prangende vragen omtrent de toekomst van de ouderenzorg in Nederland. In de praktijk gaat dat betekenen dat u als beeldend kunstenaar in de nabije toekomst zult worden opgeroepen om bij wijze van sociale dienstplicht minimaal één dagdeel per week aan ouderen uit uw wijk kunstzinnige vaardigheden te onderwijzen. Dit verklaart waarschijnlijk meteen waarom in de tentoonstelling alle gangbare kunstdisciplines op evenredige wijze zijn verdeeld. Voor elk wat wils.

Niet schrikken, maar dat gaat er in de praktijk ongeveer zo uitzien. Deze bijdrage is in de marge van de tentoonstelling opgenomen en verzorgd door Joost van Wijmen, zelf geen kunstenaar maar kostuumontwerper, die zijn werkterrein van het noodlijdende theater heeft verlegd naar de lucratieve markt van de ouderenparticipatie.

(Lieve vader die ons verlaten heeft. Wees maar blij dat je niet meer in deze tijd oud hoeft te zijn, want de plannen van het machtige medisch-politieke complex liegen er niet om. De hele dag voor de televisie naar het cricket en de aandelenkoersen kijken is er straks niet meer bij.

Geen wonder dat het ledental van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde exponentieel groeiend is. Die aandelen heb ik trouwens allemaal ingeruild voor een bescheiden vastgoedportefeuille, die door de lage rentepolitiek en de gentrificatie van Rotterdam-West uitzonderlijk goed heeft gerendeerd en mij bovendien behoedt voor onzinnige consumptieve uitgaven zoals toen na mijn eerste startstipendium, waarvan ik een niet-werkende mobiele airco met buitenunit en ook nog een semi-digitale videocamera heb gefinancierd.

Die camera heb ik nooit ergens voor gebruikt en was in de doos al meteen achterhaald door de razendsnelle ontwikkelingen. De AEX is trouwens al die jaren blijven schommelen rond de 700 en er is sowieso geen bal meer aan, ook omdat jouw grote favoriet Boskalis, ”die als baggeraars altijd wel de garantie van werk zouden hebben”, van de beurs is gehaald door die investeringsmaatschappij die in Nederland belasting ontwijkt en in Rotterdam goede sier maakt met allerlei nobele werken, zoals een nostalgiserend migratiemuseum, terwijl een gewone bejaarde de komende tien jaar niet eens meer met de tram naar het Boijmans kan.)

Melanie Bonajo laat op haar bekende wijze ouderen participeren in een wat rommelig overgeproduceerd beeldverhaal, meer televisie dan videokunst, sympathiek en relationeel, maar door het allesomvattend therapeutisch optimisme ook van een ondraaglijke lichtheid.

Julia Rudelius doet eigenlijk hetzelfde, maar dan binnen een veel strakker gedefinieerd formeel kader, terwijl voor de kijker genoeg ruimte blijft om de zelfverklaarde gelukservaringen van een reeks welgestelde en goed geconserveerde oudere vrouwen op waarde te schatten.

Er is veel fotografie. Paul Kooiker doet Johan van der Keuken.

Deanna Dikeman zwaait met de camera naar haar ouders.

Jane van Herwijnen gaat met zwangere dochter bij oma op bezoek. Oma is inmiddels overgrootmoeder.

Al met al weinig schokkende fotowerken in de humanistische documentaire traditie, met de traditionele mythologiserende nadruk op de ”natuurlijke kringloop” van het menselijk leven, waarbij voorbij wordt gegaan aan de specifieke sociaal-historische context waarbinnen deze reproductie zich voltrekt. Lees vooral Barthes en Bourdieu er nog eens op na.

In mijn eigen werk heb ik geprobeerd deze traditie te ironiseren, maar zie inmiddels dat ik daar maar zeer ten dele in geslaagd ben. Je moet nu eenmaal een beetje aan de klant denken.

Er is ook sculptuur. Daniëlle van Ark doet armpje drukken met oma. Memento mori.

Tekenkunst. Caren van Herwaarden doet handwerk.

Idem met waterverf.

En gemengde technieken.

Tot slot nog twee visuele uitsmijters. Janine Schrijver flitst bij daglicht.

En Marenne Welten boetseert met verf.

Samenvattend een helder vormgegeven, laagdrempelige tentoonstelling, ruim van opzet en, belangrijk voor het vergrijzend kunstpubliek, rolstoeltoegankelijk. Met dank aan Sandrine voor de vriendelijke ontvangst en het opdiepen van mijn fotowerk. Wellicht ga ik het cv bijwerken.

Nog tot ver in augustus.

lumc.nl/over-het-lumc/actueel/2023/mei/nieuwe-tentoonstelling-galerie-lumc-vanaf-8-juni-the-art-of-belonging